Το Γκόλεμ και το Τζίνι: πάμε στη Νέα Υόρκη του 19ου αιώνα
«Το Γκόλεμ και το Τζίνι» είναι ένα γλυκό βιβλίο μαγειρεμένο με την ομορφιά ανατολίτικων παραμυθιών, μια ζεστή ιστορία που με μετέφερε στην εποχή της Νέας Υόρκης του 1899.
Το διάβασα στα πλαίσια της λέσχης βιβλίου και, πριν ακόμα το πιάσω, με προετοίμαζε για ένα όμορφο ταξίδι πίσω στο χρόνο. Αν και περίμενα «Το Γκόλεμ και το Τζίνι» να είναι ένα βιβλίο φαντασίας, όταν το τελείωσα, κατάλαβα ότι πρόκειται κατά βάσει για ένα ιστορικό μυθιστόρημα με διακριτικές δόσεις φαντασίας, που προέρχονται κυρίως από τους δύο πρωταγωνιστές του.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Helene Wecker
Σελίδες: 576
Εκδόσεις: SΕΛΙΝΙ
Έτος έκδοσης: 2014
«Το Γκόλεμ και το Τζίνι» της Helene Wecker μας ταξιδεύει στην Νέα Υόρκη του 1899, μια εποχή που οι μετανάστες φτάνουν κατά χιλιάδες στην πόλη με σκοπό να βρουν το δικό τους αμερικανικό όνειρο. Μέσα σε αυτό το χωνευτήρι λαών και πολιτισμών, δύο υπερφυσικά πλάσματα, ένα γκόλεμ και ένα τζίνι, αναζητούν τη θέση τους στον κόσμο.
Το γκόλεμ, ένα πλάσμα από πηλό με εξωπραγματική δύναμη, φτιάχτηκε από έναν μυστηριώδη Ραβίνο στην Πολωνία και η μοίρα το οδήγησε στην εβραϊκή συνοικία της Νέας Υόρκης. Από την άλλη, το τζίνι, ένα πλάσμα από φωτιά που ήταν φυλακισμένο για αιώνες σε ένα χάλκινο φλασκί, απελευθερώνεται ξαφνικά από έναν φαναρτζή στη γειτονιά της Μικρής Συρίας στη Νέα Υόρκη. Κι ενώ αυτά τα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους όντα προσπαθούν να κρύψουν την πραγματική τους ταυτότητα και να ταιριάξουν στη νέα ζωή τους, εντελώς τυχαία θα συναντηθούν και θα βρουν παρηγοριά ο ένας στη συντροφιά του άλλου. Όμως, τελικά για πόσο θα μείνει κρυφή η αληθινή τους φύση; Ποιος θα απειλήσει τη ζωή τους και θα τους αναγκάσει να πάρουν μοιραίες αποφάσεις;
Παράλληλα, παρακολουθούμε κι άλλες ιστορίες, αυτή της μικρής Βεδουίνας Φάντουα στην έρημο της Συρίας, του γιατρού Σάλεχ, της νεαρής αριστοκράτισσας Σοφίας Γουίνστον και του Ραβίνου Γιεχουντά Σάαλμαν, που ψάχνει το μυστικό της αιώνιας ζωής. Όλες αυτές οι ιστορίες συναντώνται στο τέλος πλέκοντας στη διαδρομή τους μια γλαφυρή εικόνα της ζωής στη Νέα Υόρκη του 19ου αιώνα, καδραρισμένη με μύθους και παραδόσεις από την εβραϊκή και συριακή κουλτούρα.
Γιατί να διαβάσεις το βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»;
Αν σου αρέσουν τα feel-good ιστορικά μυθιστορήματα που πραγματικά σε παίρνουν και σε βουτάνε στην εποχή που αναφέρονται, «Το Γκόλεμ και το Τζίνι» είναι ακριβώς αυτό! Αν και υπάρχει το στοιχείο της φαντασίας, που κυρίως στηρίζεται στα δύο φανταστικά πλάσματα που πρωταγωνιστούν, το βιβλίο εστιάζει περισσότερο στην ιστορική πραγματικότητα της Νέας Υόρκης του 1899 και στις εβραϊκές και συριακές παραδόσεις. Ακολουθεί και δεύτερο βιβλίο που μας δίνει τη συνέχεια της ιστορίας, αλλά δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά. Παρ’όλα αυτά, μπορεί να διαβαστεί ως αυτοτελές βιβλίο, ανεξάρτητα από το δεύτερο.
Θέλεις να δεις κατευθείαν αν, κατά τη γνώμη μου, αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»; Σκρόλαρε μέχρι το τέλος του άρθρου και διάβασε την περίληψη της κριτικής μου.
Τι μου άρεσε στο βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»
Νέα Υόρκη 1899
Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο στο βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι» είναι το πόσο αναλυτική και ρεαλιστική εικόνα της Νέας Υόρκης του 1899 χτίζει η συγγραφέας. Από τη Νήσο Έλις στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, όπου γινόταν η υποδοχή και ο έλεγχος των μεταναστών εκείνη την εποχή, τις διαφορετικές συνοικίες που καθεμιά τους αντιπροσώπευε μια διαφορετική εθνότητα μέχρι τις άμαξες στους δρόμους, το Σέντραλ Παρκ και το Πάρκο της Ουάσινγκτον Σκουέαρ, η συγγραφέας έχει μια εκπληκτική ικανότητα να σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι εκεί, δίπλα στους κεντρικούς ήρωες που κάνουν βόλτα στις γειτονιές της πόλης του 19ου αιώνα. Πραγματικά, με έκανε να ανοίξω τον χάρτη της Νέας Υόρκης και να ακολουθήσω τις διαδρομές των ηρώων, να κάνω εικόνα τα μικρά μαγαζάκια των μεταναστών και τους ανθρώπους που κατέβαιναν από τα πλοία με την ελπίδα μιας νέας καλύτερης ζωής.
Ρούμπι, έχω κάνει αμέτρητα λάθη. Όμως, όταν κάτι πάει στραβά, δεν ωφελεί να κρύβεσαι και να κλαις. Πρέπει να χωνέψεις όσα έμαθες και να συνεχίσεις.
Helene Wecker, «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»
Εβραϊκές και συριακές παραδόσεις
Η Helene Wecker, χρησιμοποιώντας τους δύο πρωταγωνιστές της, μας παρουσιάζει ήθη και έθιμα της εβραϊκής και συριακής παράδοσης. Μέσα από τα μάτια του τζίνι, παρακολουθούμε την τελετή ενός συριακού γάμου, την ακόλουθη γαμήλια γιορτή με τραπέζια γεμάτα κεμπάπ, ρύζι, σπανακόπιτες, κρεατόπιτες και μπομπονιέρες με κουφέτα, βλέπουμε άνδρες να πίνουν αράκ και να σερβίρεται κανταίφι και πηχτός καφές με άρωμα κάρδαμου. Παράλληλα, μέσα από τα μάτια του γκόλεμ μαθαίνουμε για τις τελετές ενηλικίωσης «μπαρ μίτσβαχ» και «μπατ μίτσβαχ» στην εβραϊκή παράδοση, το μπιάλι και το κνις (εβραϊκά φαγητά), τον παραδοσιακό ρουχισμό των ραβίνων, το Ταλμούδ (ένα από τα θρησκευτικά κείμενα των Εβραίων), αλλά και το ότι οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να πάνε σε κηδείες!
Να σημειωθεί, βέβαια, ότι ο μεταφραστής, Θωμάς Μαστακούρης, έχει κάνει εξαιρετική δουλειά με τα βοηθητικά σχόλια στο τέλος κάθε σελίδας για όρους άγνωστους στον μέσο Έλληνα αναγνώστη. Αυτά τα σχόλια δεν υπάρχουν στο πρωτότυπο αγγλικό βιβλίο, αλλά ευτυχώς που προστέθηκαν στην ελληνική έκδοση, καθώς με βοήθησαν πάρα πολύ να κατανοήσω το πλαίσιο των συριακών και εβραϊκών παραδόσεων που αναφέρονται.
Κοιτάζω αυτό που αποκαλούμε πίστη και το μόνο που βλέπω είναι δεισιδαιμονία και εκμετάλλευση. Αυτό ισχύει για όλες τις θρησκείες, όχι μόνο για τον ιουδαϊσμό. Δημιουργούν ψευδείς διαχωρισμούς και μας υποδουλώνουν σε φαντασιώσεις, όταν εμείς θα πρέπει να εστιάζουμε την προσοχή μας στο εδώ και τώρα.
Helene Wecker, «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»
Ατμόσφαιρα και εικόνες
Η συνολική ατμόσφαιρα του βιβλίου έχει διακριτικούς τόνους αισιοδοξίας και συμπληρώνει ιδανικά τις κινηματογραφικές εικόνες της αέναης κίνησης της πόλης, που σε κάνουν να αισθάνεσαι τις μυρωδιές, τους ήχους και τις γεύσεις, όχι μόνο της Νέας Υόρκης, αλλά και της Συριακής Ερήμου. Σε πολλά σημεία η ιστορία θυμίζει ανατολίτικα παραμύθια και το τέλος του βιβλίου σου αφήνει ακριβώς αυτήν την αίσθηση: σαν να διάβασες ένα παραμύθι, σαν να έφαγες ένα αμυγδαλωτό από αυτά που έφτιαχνε το γκόλεμ στον φούρνο του Ράτζιν.
Ο αέρας έμοιαζε με μια δύσοσμη σούπα κι όλοι αγωνίζονταν να τον εισπνεύσουν.
Helene Wecker, «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»
Τι δε με κέρδισε στο βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»
Αδύναμη κορύφωση της πλοκής
Αν και η συγγραφέας έκανε εξαιρετική δουλειά με το ιστορικό υπόβαθρο του βιβλίου, δεν μπορώ να πω το ίδιο για την πλοκή. Ναι μεν υπήρχαν αρκετές οπτικές γωνίες χαρακτήρων μέσω των οποίων βλέπαμε κάποια διαφορετική πτυχή της ιστορίας, η κορύφωση της πλοκής και το δέσιμο των παράλληλων ιστοριών ήταν εν μέρει προβλέψιμα και εν μέρει όχι κάτι το συγκλονιστικό. Γενικά, όλος ο ρυθμός της αφήγησης έμοιαζε με ίσια γραμμή και αρκετές σκηνές – κυρίως κάποιες από αυτές στις οποίες βλέπουμε τις βόλτες του τζίνι και του γκόλεμ στην πόλη – δεν εξυπηρετούσαν κάπου κι έκαναν αχρείαστα μεγαλύτερο το βιβλίο.
Απόμακροι χαρακτήρες
Από την άλλη, αν και οι χαρακτήρες είναι καλογραμμένοι και αληθοφανείς παρουσιάζοντας εξέλιξη μέσα στην ιστορία, φάνηκαν κάπως απόμακροι και δεν με έκαναν να δεθώ μαζί τους. Αυτό, βέβαια, μπορεί να έχει γίνει σκόπιμα από τη συγγραφέα για να δώσει καλύτερα την αίσθηση της απόστασης του γκόλεμ και του τζίνι από τον κόσμο στον οποίο ζουν, ίσως για να τονίσει τη διαφορετικότητά και συνάμα την ομοιότητά τους με τους ανθρώπους γύρω τους μέσα σε μια πόλη που είναι ένα κράμα διαφορετικών πολιτισμών. Ίσως τελικά το γκόλεμ και το τζίνι να συμβολίζουν ακριβώς αυτήν την διττή πραγματικότητα αυτού του κράματος: διαφορετική καταγωγή, κοινές ανάγκες.
Αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Το Γκόλεμ και το Τζίνι»;
«Το Γκόλεμ και το Τζίνι» είναι ένα feel-good ιστορικό μυθιστόρημα με διακριτικές δόσεις φαντασίας που είναι ιδανικό για να διαβαστεί το φθινόπωρο ή τον χειμώνα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα σε ταξιδέψει στη Νεα Υόρκη του 1899 και θα σε κάνει να περπατήσεις νοερά στους δρόμους της, δίπλα σε άμαξες και ανθρώπους από όλον τον κόσμο. Θα μυρίσεις τσιγάρα, ιδρώτα, σκόνη και υγρασία στα πολύβουα σοκάκια της πόλης, αλλά και τις ωραίες ευωδιές φρεσκοψημένου ψωμιού και αμυγδαλωτών από τους εβραϊκούς φούρνους. Σίγουρα θα μάθεις πολλά για τη συριακή και εβραϊκή παράδοση, αλλά και για αυτά τα φανταστικά πλάσματα, τα γκόλεμ και τα τζίνι, που είναι εμπνευσμένα από την εβραϊκή και αραβική μυθολογία αντίστοιχα.
Θα συγκλονιστείς από το τέλος του βιβλίου; Όχι. Θα δεθείς με τους χαρακτήρες; Μάλλον, όχι. Όμως, το βιβλίο αυτό πραγματικά θα σου κρατήσει ζεστή συντροφιά τα κρύα βράδια και θα σε αποχαιρετίσει με μια γλυκιά γεύση στο στόμα σαν ένα παραμύθι για καληνύχτα.
Πρόσφατα άρθρα:
- Το βιβλίο του νεκροταφείου: μια γλυκιά ιστορία ενηλικίωσης με γοτθική αίσθηση
- Μικρά Αγγλία: ένα βιβλίο για την ψυχή της Άνδρου του περασμένου αιώνα
- Σονάτα υπό το σεληνόφως: έρωτας και μυστήριο στην Αθήνα του 19ου αιώνα
- Σκακιστική νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ: σκάκι, πόλεμος και απομόνωση
- Η μητέρα του σκύλου: ένα καθηλωτικό βιβλίο για τη βασανισμένη Ελλάδα
