Ποτέ και Πουθενά – Κριτική Βιβλίου
Το «Ποτέ και Πουθενά» του Neil Gaiman θεωρείται ένα από τα must βιβλία για να διαβάσει κάποιος το φθινόπωρο.
Ξεκίνησα να διαβάζω, λοιπόν, το «Ποτέ και Πουθενά» με υψηλές προσδοκίες λόγω των καλών κριτικών που κυκλοφορούν και ήθελα να δω αν πραγματικά ανταποκρίνεται στη φήμη του. Σίγουρα ήταν ιδιαίτερα διασκεδαστικό και απολαυστικό, αλλά τι ήταν αυτό που του έλειπε τελικά;
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Neil Gaiman
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 468
Το «Ποτέ και Πουθενά» του Νιλ Γκέιμαν είναι ένα βιβλίο φαντασίας, ένα παραμύθι για ενήλικες, θα έλεγα, στο οποίο ανακαλύπτεις έναν μυστικό φανταστικό κόσμο που υπάρχει κάτω από τους δρόμους του Λονδίνου. Ο συγγραφέας πλάθει μια πραγματικότητα που είναι χωρισμένη σε δύο επίπεδα: στο Πάνω Λονδίνο, που είναι η πόλη που όλοι γνωρίζουμε, και στο Κάτω Λονδίνο, μια ανεστραμμένη εκδοχή της πραγματικής πόλης που βρίσκεται κάτω από τους δρόμους της.
Το Κάτω Λονδίνο μένει αθέατο στον καθημερινό άνθρωπο. Φαντάσου το σαν κάτι ανάμεσα σε μια σκιά του πραγματικού Λονδίνου και σε ένα μεσαιωνικό βασίλειο, χωρισμένο σε βαρονίες. Εκεί θα βρεις όλα τα απομεινάρια, τα αποβράσματα και τα σκουπίδια της πραγματικής πόλης, όλα ντυμένα με γκοθ λονδρέζικη μαγεία. Γνωστά αξιοθέατα και σημεία του Λονδίνου γίνονται πύλες που οδηγούν σε μια ανεστραμμένη εκδοχή τους, σε έναν κόσμο που κυκλοφορούν περίεργα πλάσματα και τα ποντίκια είναι… ιερά.
Θα συναντήσεις τους Ποντικομίλητους – ανθρώπους που μαγειρεύουν τις γάτες και λατρεύουν σαν θεούς τους αρουραίους, μπορούν να μιλούν μαζί τους και εκτελούν θελήματα γι αυτούς. Θα γνωρίσεις τις Βελούδες, κάτι πλάσματα που μοιάζουν με βρικόλακες, τη λαίδη Σερπεντάιν, μια από τις επικίνδυνες Εφτά Αδερφές, το θηρίο του Λονδίνου και τον Άγγελο Ίσλινγκτον.
Σε αυτό το Λονδίνο λοιπόν έρχεται από τη Σκωτία ο Ρίτσαρντ Μέιχιου, ο κεντρικός ήρωας, ένας βολεμένος καθημερινός άνθρωπος με τη δουλίτσα του, το σπιτάκι του και την κοπέλα του. Όλα αυτά όμως τα χάνει μέσα από τα χέρια του, όταν μπροστά του πέφτει η μέσα-στα-αίματα Ντορ, ένα κορίτσι από το Κάτω Λονδίνο. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει μια περιπέτεια που αλλάζει ριζικά τη ζωή του Ρίτσαρντ.
Γιατί να διαβάσεις το «Ποτέ και Πουθενά»;
Διάβασέ το αν είσαι φαν των αυτοτελών ανάλαφρων βιβλίων φαντασίας με αρκετές δόσεις χιούμορ. Το «Ποτέ και Πουθενά» είναι πραγματικά γραμμένο με βρετανικό χιούμορ κι έχει έναν ήρωα που θυμίζει αυτόν τον ευγενικό καθημερινό Λονδρέζο που ξαφνικά είναι τελείως έξω από τα νερά του. Αν έχεις επισκεφτεί το Λονδίνο, θα απολαύσεις το μύθο που χτίζει ο συγγραφέας γύρω από δημοφιλή αξιοθέατα και σημεία ενδιαφέροντος της πόλης.
Τι μου άρεσε στο «Ποτέ και Πουθενά»
Χιούμορ
Αυτό που απόλαυσα περισσότερο καθώς διάβαζα το «Ποτέ και Πουθενά» του Νιλ Γκέιμαν ήταν το χιούμορ του συγγραφέα. Παρ’όλες τις δυσκολίες και τις αναποδιές που περνάει ο ήρωας, το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μάς παρουσιάζεται μέσα από ένα κωμικό πρίσμα. Παρακολουθούμε τον ήρωα να παραμιλάει, να κρατάει νοερές σημειώσεις και να ειρωνεύεται τον εαυτό του ή να αυτοσαρκάζεται. Οι περισσότεροι χαρακτήρες είναι καρικατούρες, όπως ο Μαρκήσιος Ντε Καραμπάς ή ο Κρουπ και ο Βάντεμαρ. Γενικά, το κλίμα του βιβλίου είναι ευχάριστο και σπιρτόζικο.
Η ιδέα του Κάτω Λονδίνου
Θεωρώ την ιδέα του Κάτω Λονδίνου ευφυέστατη! Η ύπαρξη ενός άλλου Λονδίνου που δεν το βλέπει κανείς προσφέρει μια διαφορετική διάσταση σε όσους ζουν στο περιθώριο. Ο Νιλ Γκέιμαν παίρνει τα σκουπίδια, τα ανεπιθύμητα ποντίκια και τους άστεγους και δημιουργεί έναν κόσμο γι αυτούς: έναν κόσμο που ό,τι είναι στο περιθώριο έχει αξία και ζωή.
Ο κεντρικός ήρωας
Ο κεντρικός χαρακτήρας που δημιούργησε ο Νιλ Γκέιμαν στο «Ποτέ και Πουθενά» δεν είναι ούτε τέλειος ούτε ήρωας, αλλά ένας χαρακτήρας με τον οποίο μπορείς να ταυτιστείς. Ο Ρίτσαρντ Μέιχιου είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος εγκλωβισμένος στη βολεμένη του καθημερινότητα. Είναι αυτός ο άνθρωπος που πραγματικά πιστεύει ότι είναι ευτυχισμένος. Έρχεται λοιπόν αυτό το γεγονός που φέρνει τα πάνω κάτω στη ζωή του, χάνει όλα όσα θεωρούσε δεδομένα και ξεκινά ένα ταξίδι για να αποκαταστήσει τη χαμένη του ζωή. Μέσα σε αυτό το ταξίδι, αλλάζει, ωριμάζει και εξελίσσεται για να φτάσει να βρει τον εαυτό του και αυτό που πραγματικά θέλει.
Θέματα που θίγονται
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον καθώς διαβάζεις το «Ποτέ και Πουθενά» να ξεσκαλίζεις τα θέματα που δουλεύει ο συγγραφέας. Με το που ξεκινάς το βιβλίο, ρίχνεις μια ματιά στη ζωή των αστέγων και τον τρόπο που τους αντιμετωπίζει ο καθημερινός άνθρωπος, ενώ αμέσως παρακολουθείς τη βολεμένη ρουτίνα της καθημερινότητας και πώς κάποιος μπορεί να εγκλωβιστεί σε αυτή χωρίς να το αντιλαμβάνεται.
Ταυτόχρονα, όμως βλέπουμε και μια ιστορία ενηλικίωσης – άσχετα που ο κεντρικός ήρωας είναι ενήλικος – μια ιστορία στην οποία ο πρωταγωνιστής ωριμάζει μέσα από τις περιπέτειές του. Παρακολουθούμε έναν Οδυσσέα, κατά κάποιον τρόπο, που όταν καταφέρνει να φτάσει στην Ιθάκη συνειδητοποιεί τελικά ότι δεν είναι αυτό που θέλει.
Φτάνοντας στο τέλος του βιβλίου, νιώθεις το δράμα του ήρωα: την αλλαγή που βιώνει κάποιος μετά από ένα ταξίδι, μετά από μια τραυματική εμπειρία ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Τα γεγονότα της ζωής που άλλαξαν τον ήρωα δεν τον αφήνουν στο τέλος να επιστρέψει στον πρότερο εαυτό του. Και μέσα από αυτό βλέπουμε την κρυμμένη ανάγκη του ανθρώπου να σπάσει τη ρουτίνα, να βρει τον τρόπο ζωής που πραγματικά του ταιριάζει ανεξάρτητα από το τα κοινωνικά καλούπια.
Τι δε μου άρεσε στο «Ποτέ και Πουθενά»
Ανάπτυξη φανταστικού κόσμου
Τελειώνοντας το βιβλίο μου έμεινε ένα κενό. Πολλά σημεία του φανταστικού κόσμου που περιγράφει ο συγγραφέας δεν αναπτύχθηκαν ή εξηγήθηκαν αρκετά για να μου δώσουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Είχα την αίσθηση ότι τα πέρασε όλα επιφανειακά. Θα ήθελα κάτι παραπάνω για το υπόβαθρο της κάθε βαρονίας και του κάθε πλάσματος που εμφανίζεται στην ιστορία. Σίγουρα θα μου άρεσε να υπήρχε κι ένας χάρτης του Κάτω Λονδίνου.
Γραφή
Δεν μπορώ να αμφιβάλλω ότι ο Νιλ Γκέιμαν είναι ένας ταλαντούχος μυθοπλάστης και συγγραφέας. Όμως, υπήρξαν αρκετά σημεία που επαναλαμβάνονταν και προτάσεις τις οποίες διάβασα δεύτερη φορά για να ακολουθήσω την υπόθεση. Το τελευταίο βέβαια μπορεί να οφείλεται και στη μετάφραση, καθώς στο μεταφρασμένο κείμενο πολλά στοιχεία του πρωτότυπου μπορεί να χάνονται.
Αισθάνθηκα ότι σε αρκετά σημεία κάτι δεν έδενε ή απλά κάτι με κούραζε. Αυτό πιθανότατα μου συνέβη γιατί το βιβλίο γράφτηκε μετά το σενάριο της ομώνυμης τηλεοπτικής σειράς του BBC. Επομένως, φαινόταν ο τρόπος γραφής σεναρίου μέσα στην ιστορία, κάτι το οποίο με ξένισε λίγο για μυθιστορηματικό κείμενο.
Κλιμάκωση – Κορύφωση
Από ένα σημείο κι έπειτα, η κλιμάκωση των γεγονότων και της έντασης ήταν πολύ αργή και χλιαρή. Αν εξαιρέσω την αρχή που ο συγγραφέας παρουσιάζει την αλλαγή της ζωής του ήρωα και το Κάτω Λονδίνο, το υπόλοιπο του βιβλίου δεν με έκανε ιδιαίτερα να θέλω να γυρίσω τις σελίδες για να διαβάσω παρακάτω. Ακόμα και η κορύφωση της πλοκής που ήρθε προς το τέλος, δεν αισθάνθηκα ότι προετοιμάστηκε με τρόπο που να με συγκλονίσει έστω και λίγο.
Ανάπτυξη χαρακτήρων
Αν και ο κεντρικός ήρωας, Ρίτσαρντ Μέιχιου, αναπτύσσεται και εξελίσσεται πολύ όμορφα στο περιβάλλον του βιβλίου, οι υπόλοιποι βασικοί χαρακτήρες, κατά τη γνώμη μου, υστερούν σε βάθος και είναι μονόπλευροι. Θα ήθελα να δω λίγο παραπάνω τον χαρακτήρα και το υπόβαθρο της Ντορ, του Μαρκήσιου Ντε Καραμπάς ή του Άγγελου Ίσλινγκτον για να μου κάνει την πλοκή και τα σημεία κορύφωσης πιο ενδιαφέροντα.
Αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Ποτέ και Πουθενά»;
Θεωρώ πως αξίζει να διαβάσεις το «Ποτέ και Πουθενά» του Νιλ Γκέιμαν αν θέλεις ένα σχετικά μικρό, αυτοτελές, χαλαρό και διασκεδαστικό βιβλίο φαντασίας. Σίγουρα θα απολαύσεις το χιούμορ του συγγραφέα – αν σου αρέσει το βρετανικό χιούμορ – τον φανταστικό κόσμο που μηχανεύτηκε, την εξέλιξη του κεντρικού ήρωα, αλλά και το κύριο μήνυμα που περνάει για την κανονικότητα του κόσμου μας και την ευτυχία.
Ίσως να το βρεις χλιαρό και να αισθανθείς κι εσύ ότι περίμενες κάτι παραπάνω από το βιβλίο, περισσότερη ανάπτυξη του φανταστικού κόσμου και των βασικών χαρακτήρων. Ίσως κάπου να το βρεις κουραστικό ή να μη σε οδηγήσει στο κορυφαίο γεγονός της ιστορίας με τρελές ταχύτητες. Όμως, πρόκειται για ένα παραμύθι ενηλίκων που είναι αρκετά ευχάριστο και θα σε ταξιδέψει σε μια άλλη πλευρά του Λονδίνου, σε μια μεριά που τα αποβράσματα του πραγματικού κόσμου είναι βασιλιάδες του φανταστικού.
Κάτι τελευταίο! Αν και το «Ποτέ και Πουθενά» δεν γράφτηκε από την αρχή ως μέρος σειράς βιβλίων, ο Νιλ Γκέιμαν ανακοίνωσε πριν λίγα χρόνια ότι ετοιμάζει τη συνέχειά του σε επόμενο βιβλίο με πιθανό τίτλο The Seven Sisters.
