Το θηρίο στη ζούγκλα: μια νουβέλα για τον φόβο απέναντι στη ζωή
Ο Χένρι Τζέιμς στο έργο του «Το θηρίο στη ζούγκλα» μας βάζει για άλλη μια φορά σε περίπλοκες νοητικές διαδρομές με την αριστουργηματικά υπαινικτική γραφή του.
Τον Χένρι Τζέιμς τον γνώρισα από «Το στρίψιμο της βίδας», ένα έντονα υπαινικτικό και ψυχολογικό θρίλερ που μπήκε μάλιστα στη λίστα με τα καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2023. Γι’ αυτό επέλεξα να κλείσω τη χρονιά μου αναγνωστικά με άλλη μία νουβέλα του συγγραφέα, «Το θηρίο στη ζούγκλα», το οποίο ήταν για μένα μια νοητική λογοτεχνικά πρόκληση. Παρακάτω, λοιπόν, θα διαβάσεις για μια κριτική ανάλυση του έργου μαζί με δυο τρία πράγματα που πρέπει να ξέρεις για το βιβλίο.
👉Δες ακόμα: «Το στρίψιμο της βίδας» του Χένρι Τζέιμς| Κριτική ανάλυση
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Henry James
Σελίδες: 116
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 2004 (πρώτη έκδοση: 1903)
Στη νουβέλα «Το θηρίο στη ζούγκλα» η ιστορία ακολουθεί τον Τζων Μάρτσερ όταν ξαναβλέπει τυχαία σε μια έπαυλη τη Μαίη Μπάρτραμ, μια γυναίκα που τον είχε συναρπάσει στο παρελθόν σε μια σύντομή τους συνάντηση στην Ιταλία. Οι δύο νέοι φαίνεται να αρέσουν ο ένας στον άλλο και ενώ συζητούν λεπτομέρειες για τη συνάντησή τους στο παρελθόν, ο Τζων θυμάται να της είχε εμπιστευτεί ένα ανομολόγητο σε άλλους μυστικό: ότι αισθάνεται προορισμένος για κάτι τρομερό, ότι η μοίρα τού επιφυλάσσει κάτι απίστευτο. Η Μαίη τώρα αναρωτιέται αν του συνέβη τελικά κάτι που συντάραξε τη ζωή του κι εκείνος ομολογεί ότι ακόμα περιμένει αυτό το γεγονός. Τότε ο Τζων αποφασίζει να της κάνει μια «διαβολική» πρόταση: την προσκαλεί να περιμένει μαζί του αυτό το κάτι, «το θηρίο», που θα του σημαδέψει τη ζωή.
Αυτό είναι και το μυστικό που μοιράζονται, το οποίο δημιουργεί έναν ιδιαίτερο δεσμό ανάμεσά τους. Έτσι ξεκινά μια σχέση αινιγματική, πλατωνική, που τελικά θα οδηγήσει τον Τζων να αντιληφθεί ότι εκπλήρωσε το πεπρωμένο του προσπαθώντας να το αποφύγει.
«Το θηρίο στη ζούγκλα» θεωρείται από τους κριτικούς μια αριστουργηματική νουβέλα που εξερευνά τον φόβο απέναντι στη ζωή και την καταστροφικότητα του εγωισμού.
Στην έκδοση του έργου από τον Άγρα, εκτός από την ίδια τη νουβέλα που χωρίζεται σε έξι κεφάλαια, θα βρεις την εργοβιογραφία του συγγραφέα κι ένα επίμετρο του Λάιαλ Πάουερς που μιλάει για τη σχέση του Χένρι Τζέιμς με το είδος της νουβέλας.
Μεταφορές στην οθόνη
«Το θηρίο στη ζούγκλα» έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο το 2017 από τους Βραζιλιάνους σκηνοθέτες Paulo Betti, Eliane Giardini και Lauro Escorel, και το 2018 με τον ίδιο τίτλο από την Ολλανδή σκηνοθέτιδα Clara van Gool. Επίσης, το 2023 κυκλοφόρησε η ταινία επιστημονικής φαντασίας με τίτλο “The Beast” που είναι εμπνευσμένη από αυτή τη νουβέλα σε σκηνοθεσία του Γάλλου σκηνοθέτη Bertrand Bonello. Η συγκεκριμένη ταινία ήρθε στους κινηματογράφους της Ελλάδας στις 17 Οκτωβρίου 2024.
Και για τους παρατηρητικούς φαν των σειρών του Νέτφλιξ θα αφήσω αυτό: το τελευταίο επεισόδιο της σειράς «Οι δαίμονες της έπαυλης Μπλάι» (που βασίζεται σε ένα άλλο βιβλίο του Χένρι Τζέιμς, «Το στρίψιμο της βίδας») έχει τίτλο «Το θηρίο στη ζούγκλα».
Γιατί να διαβάσεις το βιβλίο «Το θηρίο στη ζούγκλα»
Διάβασε «Το θηρίο στη ζούγκλα» αν έχεις όρεξη για ένα μικρό βιβλίο, το οποίο θα σε συνεπάρει με τη ροή του και θα σε εκπλήξει με το βάθος του, παρόλο που δεν ακολουθεί κάποια συνταρακτική πλοκή. Αυτή η νουβέλα είναι για σένα που ψάχνεις το νόημα πίσω από τις λέξεις κι είσαι έτοιμος/η να ακολουθήσεις τις μεγάλες, απόλυτα λογοτεχνικές και βαριές συντακτικά προτάσεις του συγγραφέα. Με άλλα λόγια θα το κάψεις, αλλά θα σ’ αρέσει!
«Το θηρίο στη ζούγκλα» και υπαινικτικότητα
Όπως και στο βιβλίο «Το στρίψιμο της βίδας», έτσι και εδώ ο Χένρι Τζέιμς γράφει με έναν τρόπο που λίγα ουσιαστικά λέγονται, αλλά πολλά περισσότερα υπονοούνται. Μέσα στους διαλόγους ανάμεσα στον Τζων και τη Μαίη, υπάρχει πάντα κάτι που δεν ομολογείται από κανέναν, είτε αυτό είναι ένας κρυφός έρωτας, είτε καταπιεσμένα συναισθήματα και σκληρές αλήθειες. Ο υπαινιγμός στα καλύτερά του!
Σύμβολα: Το Θηρίο και η Ζούγκλα
Διαβάζοντας τη νουβέλα, σίγουρα θα εντοπίσεις έναν έντονο συμβολισμό που ακολουθεί τον τίτλο του βιβλίου, αλλά και την ίδια την ιστορία. Ο συγγραφέας προς το τέλος του βιβλίου μας αποκαλύπτει σχεδόν ολοκληρωτικά ποιο είναι το Θηρίο, το οποίο φαίνεται να αποτελεί και τον αόρατο πρωταγωνιστή της ιστορίας: σαν αρπακτικό παραμονεύει στην αρχή μέχρι που στο τέλος σηκώνεται και επιτίθεται στον Τζων. Αυτό το Θηρίο δεν είναι άλλο από την ίδια τη μοίρα του, το πεπρωμένο του, το οποίο προσπαθεί να αποφύγει εξαρχής ο κεντρικός ήρωας, απομονώνοντας τον εαυτό του από τον κόσμο.
Αποφεύγοντας να συναντήσει τη μοίρα του και συνεπώς να ζήσει τη ζωή του, ο Τζων αντικρίζει το σκληρό πεπρωμένο του, το Θηρίο, που δεν ήταν τίποτα άλλο από τη συνειδητοποίηση ότι η μοναξιά και η απραξία που επέλεξε ήταν αυτό το συνταρακτικό γεγονός που φοβόταν από την αρχή ότι θα συμβεί. Το Θηρίο, λοιπόν, μπορεί να συμβολίζει τον έρωτα, την επιθυμία ή το άγνωστο, ενώ η ζούγκλα την ίδια την ύπαρξη του Τζων.
Είδε τη Ζούγκλα της ύπαρξής του και είδε το Θηρίο που καραδοκούσε· κι εκεί, μπροστά στα μάτια του, τού φάνηκε πως αναδεύτηκε ο αέρας και πως το είδε να ορθώνεται, πελώριο και αποτρόπαιο, έτοιμο για το σάλτο που θα τον εξόντωνε.
Χένρι Τζέιμς, «Το θηρίο στη ζούγκλα»
Ο τάφος
Εδώ μπορεί να σε κεράσω ένα μικρό σπόιλερ, οπότε συνέχισε να διαβάζεις με δική σου ευθύνη. Στο τέλος του βιβλίου «Το θηρίο στη ζούγκλα» βλέπουμε τον Τζων να επισκέπτεται τον τάφο της Μαίη κι εκεί επιτέλους αντιλαμβάνεται τη σκληρή του μοίρα, βιώνει τη «φρίκη της αφύπνισης». Ο τάφος της συμβολίζει πιθανώς τη χαμένη ζωή του Τζων, τη ζωή που θα μπορούσε να έχει με τη Μαίη, αν δεν ήταν απορροφημένος στην εγωιστική ίσως αναμονή του για αυτό το τρομερό για το οποίο προοριζόταν. Τελικά, το τρομερό ήταν αυτή ακριβώς η αναμονή του, η αποχή του από τη ζωή, που δεν μπορούσε πια να πάρει πίσω.
Ο πόνος, τουλάχιστον, καίτοι πικρός και όψιμος, είχε κάτι από τη γεύση τη ζωής.
Χένρι Τζέιμς, «Το θηρίο στη ζούγκλα»
Η ιστορία ως μια αλληγορία
Σε όλη την ιστορία παρατηρούμε έναν άντρα που προσπαθεί να αποφύγει την αντιμετώπιση των ερωτικών συναισθημάτων του για μια γυναίκα κι έχει δημιουργήσει στο μυαλό του την ιδέα μιας ασυνήθιστης μοίρας που τον περιμένει για να δικαιολογήσει την απραξία του. Αυτό όμως μας κάνει να αναρωτιόμαστε για ποιον λόγο ο Τζων δε θέλει να εκφράσει τα συναισθήματά του στη Μαίη.
Μήπως τελικά κρύβεται από πίσω ο φόβος της σεξουαλικής επαφής ή μια καταπιεσμένη ομοφυλοφιλία; Μήπως ο συγγραφέας θέλει να μας δείξει την κατάληξη ενός ανθρώπου που αποφεύγει την επαφή και μια πιο δημόσια ζωή γιατί αισθάνεται διαφορετικός; Ή μήπως η ιστορία είναι μια αλληγορία για τη διαρκή αναζήτηση του νοήματος στην ύπαρξή μας, αυτό το κάτι που ο άνθρωπος περιμένει να δώσει στη ζωή του σημασία μέχρι που στο τέλος καταλαβαίνει ότι το νόημα βρίσκεται στο να ζεις ουσιαστικά την ίδια τη ζωή;
Θέματα
Ίσως το κεντρικό θέμα στη νουβέλα «Το θηρίο στη ζούγκλα» είναι ο φόβος για τη ζωή. Ο Τζων δημιουργεί μια κατάσταση στο μυαλό του κατά την οποία κάτι φοβερό πρόκειται να του συμβεί, πιάνεται από αυτό και βάζει τον εαυτό του σε μια θέση συνεχούς αναμονής. Φοβάται μια «κοινή μοίρα», φοβάται πως δε θα του συμβεί τίποτα σημαντικό και καταλήγει να αισθάνεται ο ίδιος ένα τίποτα. Από αυτή του τη στάση βλέπουμε και πώς η εγωπάθεια συγκαλύπτει τον φόβο του. Όμως, ο καταστροφικός εγωισμός του, η επιθυμία του να είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος, μοναδικός στο τρομερό πεπρωμένο του, παρασύρει και τη Μαίη σε αυτήν την τραγική αναμονή. Και οι δυο τους μοιάζουν να έχουν την ίδια μοίρα – αν και η Μαίη αποκτά συνείδηση γι αυτό που συμβαίνει στον Τζων – και οι δύο καταλήγουν να ζουν μια κενή ζωή.
Δεν θεωρούσε αποτυχία την οικονομική καταστροφή, τον εξευτελισμό, τη διαπόμπευση, ούτε την αγχόνη· αποτυχία ήταν το να μην είναι τίποτα.
Χένρι Τζέιμς, «Το θηρίο στη ζούγκλα»
Αυτοβιογραφικότητα – Η ζωή του Χένρι Τζέιμς μέσα από «Το θηρίο στη ζούγκλα»
Ο Χένρι Τζέιμς ποτέ δεν παντρεύτηκε, ακριβώς όπως ο Τζων στη νουβέλα «Το θηρίο στη ζούγκλα», κάτι το οποίο έκανε τους μελετητές του να υποθέτουν ότι είχε νευρώσεις σχετικά με τη σεξουαλική επαφή. Αρκετοί από αυτούς πιθανολογούν ότι ότι ο Χένρι Τζέιμς ήταν ομοφυλόφιλος χωρίς όμως να το αποκαλύψει ποτέ. Έχοντας αυτό στο μυαλό, το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί ως μια ιστορία για έναν άνδρα που δεν έχει αντιληφθεί ότι είναι ομοφυλόφιλος και στο τέλος συνειδητοποιεί όχι μόνο τον πραγματικό του σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά και τη χαμένη ζωή του.
Άλλοι κριτικοί που έχουν ασχοληθεί με τα βιογραφικά στοιχεία της ιστορίας αυτής θεωρούν ότι «Το θηρίο στη ζούγκλα» είναι εμπνευσμένο από τη μυστήρια σχέση του συγγραφέα με την Αμερικανίδα μυθιστοριογράφο Κόνστανς Φένιμορ Γούλσον, η οποία πέθανε πριν από εκείνον στη Βενετία, πιθανώς από αυτοκτονία. Μετά το θάνατό της, ο Χένρι Τζέιμς κατέστρεψε τις επιστολές που του είχε στείλει, αλλά και τις δικές του προς αυτήν όταν βοήθησε να αδειάσουν το σπίτι στο οποίο έμενε.
Για περισσότερη ανάλυση δες τις παρακάτω σελίδες:
Αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Το θηρίο στη ζούγκλα»;
«Το θηρίο στη ζούγκλα» αποτελεί μια νουβέλα με μακρόσυρτη, λογοτεχνική και συντακτικά πλούσια γραφή που σε κάνει να ψάχνεις το νόημα πίσω από τις λέξεις σε μια ιστορία που φαίνεται να μη συμβαίνει κάτι το φοβερό, αλλά όλα βράζουν κάτω από την αδράνειά τους. Αν, λοιπόν, σου αρέσουν οι διαδρομές που μπαίνει το μυαλό για να αποκωδικοποιήσει το νόημα ενός βιβλίου, τότε είμαι σίγουρη ότι θα απολαύσεις αυτό το βιβλίο.
Ομολογώ, βέβαια, ότι το συγκεκριμένο έργο του Χένρι Τζέιμς δε με άγγιξε τόσο όσο «Το στρίψιμο της βίδας» του ίδιου συγγραφέα, ίσως γιατί αρκετά σημεία της ιστορίας μου φάνηκαν φλύαρα. Όμως, δεν μπορώ να αγνοήσω το βάθος του και την αριστουργηματικότητά του.
«Το θηρίο στη ζούγκλα» εστιάζει όχι σε γεγονότα, αλλά κυρίως σε μια εσωτερική ψυχολογική σύγκρουση με φροϋδικές επιρροές. Η υπαινικτική γραφή, ο έντονος συμβολισμός και το πανανθρώπινο θέμα του φόβου απέναντι στη ζωή φτιάχνουν μια ιστορία, που αν και με την πρώτη ματιά φαίνεται να ακολουθεί έναν ανεκπλήρωτο πλατωνικό έρωτα, με μια δεύτερη σκέψη έρχονται στην επιφάνεια καταπιεσμένες επιθυμίες, η αποτυχία, η δειλία και ο θρήνος για μια χαμένη ζωή.
