Το πράσινο βιβλίο του Στρατή Μυριβήλη: ιστορίες από την καρδιά της Ελλάδας
📗Διάβασα «Το πράσινο βιβλίο» του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Στρατή Μυριβήλη και δηλώνω το λιγότερο εντυπωσιασμένη από την ομορφιά των ιστοριών του.
Πρώτη επαφή όλων μας νομίζω με την κλασική ελληνική λογοτεχνία είναι στο σχολείο. Όμως, πόσα θυμόμαστε τελικά από τα λογοτεχνικά κείμενα που διδασκόμαστε σε εκείνη την ηλικία και κατά πόσο τα εκτιμάμε τότε; Προσωπικά, λίγα πράγματα θυμάμαι από τη σχολική λογοτεχνία: βασικά ονόματα μεγάλων συγγραφέων, κάποιους διάσημους στίχους ποιημάτων και ίσως μερικούς τίτλους βιβλίων. Κάπου σε αυτήν την κατηγορία των εγκεφαλικών μου νευρώνων ήταν και ο Στρατής Μυριβήλης, που αφού άκουσα κατά τύχη σε audiobook (ηχητικό βιβλίο) ένα διήγημά του, κόλλησα τόσο που έσπευσα στη δανειστική βιβλιοθήκη για να βρω βιβλία του.
Το πρώτο που διάβασα είναι «Το πράσινο βιβλίο», μια συλλογή δεκαοκτώ μικρών ιστοριών στην οποία αισθάνθηκα την καρδιά και την ψυχή της Ελλάδας των αρχών του 20ου αιώνα. Ρεαλισμό θες; Λυρισμό θες; Λογοτεχνία και χιούμορ; Όλα μέσα τα έχει! Συνέχισε να διαβάζεις αυτό το άρθρο, λοιπόν, για να μάθεις τα καθέκαστα για «Το πράσινο βιβλίο» και να πάρεις μια ιδέα για τις εντυπώσεις που μου άφησε.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Στρατής Μυριβήλης
Σελίδες: 241
Εκδόσεις: Εστία
Έτος έκδοσης: 1956 (1η έκδοση: 1935)
«Το πράσινο βιβλίο» είναι η τρίτη συλλογή διηγημάτων του Στρατή Μυριβήλη (τρεις φορές υποψήφιου για Νόμπελ λογοτεχνίας) και η πρώτη από τις χρωματιστές συλλογές του. Μετά από αυτό ακολουθούν οι συλλογές «Το γαλάζιο βιβλίο», «Το κόκκινο βιβλίο» και «Το βυσσινί βιβλίο».
Τα περισσότερα από τα διηγήματα που θα βρεις μέσα στη συλλογή «Το πράσινο βιβλίο» είχαν δημοσιευτεί πρώτη φορά στην εφημερίδα «Πρωία» στη στήλη του συγγραφέα «Το διήγημα της Κυριακής». Οι ιστορίες πότε τοποθετούνται στην Αθήνα και πότε στην ελληνική επαρχία· ισορροπούν κυρίως ανάμεσα σε ρεαλιστικές εικόνες της χώρας μας εκείνης της εποχής – μιας προπολεμικής Ελλάδας και μιας Ελλάδας των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικρασιατικής Καταστροφής – σε εικόνες λυρικές που υμνούν τη φύση και σε καθημερινές στιγμές απλών ανθρώπων, κωμικές και συνάμα τραγικές. Υπάρχουν, όμως, και ιστορίες συμβολικές ή και ψυχογραφικές που θυμίζουν κάτι από ξένους μεγάλους συγγραφείς.
Λίστα διηγημάτων από «Το πράσινο βιβλίο»:
- Ο κατακλυσμός
- Το Βγενάκι – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Όταν σπάσει ο ρυθμός
- Στη λιακάδα
- Το μάτι της γάτας
- Οι Γοργόνες – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Ο Δευκαλίων
- Μια μαχαιριά – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Η παρακόρη – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Η Πρωτοτάξιδη
- Με την απεργία
- Ο Παντελής
- Τοπίο – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Δυο παιδιά μπροστά σ’ έναν τάφο
- Ο γέρος – (Άκουσέ το σε audiobook εδώ)
- Ο άσωτος υιός
- Το σακκί
- Ο τύμβος
Γιατί να διαβάσεις «Το πράσινο βιβλίο»;
Έχεις πολλούς λόγους για να διαβάσεις «Το πράσινο βιβλίο»! Αν θέλεις ένα βιβλίο με μικρές ιστορίες, μία για κάθε μέρα, που θα σε βάλει σε σκέψεις, ένα βιβλίο που θα σου ανοίξει ένα παράθυρο στη ζωή των Ελλήνων της πόλης και της επαρχίας στις αρχές του 20ου αιώνα κι ένα βιβλίο που θα σε συνεπάρει με την ομορφιά της γραφής του και τα έντονα συναισθήματα που μπορούν να προκαλέσουν οι αθέατες στιγμές της τότε ελληνικής πραγματικότητας – και όχι μόνο – τότε ξεκίνα να διαβάζεις «Το πράσινο βιβλίο».
Τι λάτρεψα στη συλλογή διηγημάτων «Το πράσινο βιβλίο»
Γραφή
Κάτι εκπληκτικό συμβαίνει όταν διαβάζεις αυτές τις ιστορίες του Μυριβήλη: χάνεσαι σε αυτήν τη χυμώδη αγροτική δημοτική γλώσσα – όπως την χαρακτήρισε ο Τάσος Αθανασιάδης – σε μια γλώσσα με την προφορικότητα της επαρχίας, με απροσδόκητους συνδυασμούς λέξεων, χωρίς να κάνουν όμως εξεζητημένο το ύφος. Η γραφή του είναι προσιτή και συνάμα πλούσια και αρμονική, σαν να διαβάζεις μια μελωδία της φύσης. Έχει ρεαλιστικές εικόνες με μικρές εξάρσεις λυρισμού που ισορροπούν με τέχνη μεταξύ τους. Τη μια διαβάζεις καθημερινές ιστορίες γεμάτες σαρκασμό και χιούμορ που τελικά οδηγούν σε τραγωδία, όπως συμβαίνει στο Βγενάκι ή στην Παρακόρη, και την άλλη διαβάζεις Το μάτι της γάτας, ένα ψυχιατρικό δρώμενο εμμονής που θυμίζει δαιμονικά ιστορίες του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, όπως τη Βερενίκη ή τη Μαρτυριάρα Καρδιά. Κάθε διήγημα είναι ένα μάθημα συγγραφής και μια μικρή απόλαυση ανάγνωσης!
Κ’ήταν οι πράσινες ματιές της ανομίας, που περνούσανε λοξές μες από τις γρίλιες, κ’ήτανε οι μαλακές, οι χλιαρές, οι ευκίνητες και σαλιάρικες γλώσσες της αμαρτίας, που τρυπώνανε και γλύφανε ως μέσα στο κάφκαλο τα θερμασμένα κρανία των αδύνατων και ονειροπαρμένων ανθρώπων.
Στρατής Μυριβήλης – Κατακλυσμός
Ελληνική πραγματικότητα των αρχών του 20ου αιώνα
Οι περισσότερες ιστορίες της συλλογής «Το πράσινο βιβλίο» μας δείχνουν ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας των πρώτων δεκαετιών του 1900. Ταξιδεύουμε στη φθινοπωρινή και χειμωνιάτικη Αθήνα μέχρι το καλοκαίρι της επαρχίας και γνωρίζουμε κάθε λογής ανθρώπους βγαλμένους από την εποχή τους.
Σε μερικά διηγήματα, όπως τη Λιακάδα, τον Δευκαλίωνα και τον Παντελή βλέπουμε τη λεπτή υποκρισία της αστικής ζωής, ενώ σε άλλα, όπως τον Κατακλυσμό και το Με την απεργία θίγεται το θέμα του κομμουνισμού και της θρησκείας όπως αυτή κατοικεί στην ελληνική ψυχή. Στο Βγενάκι, στη Μαχαιριά και στα Δυο παιδιά μπροστά σ’έναν τάφο παρακολουθούμε μια αυθεντική εικόνα της ελληνικής επαρχίας: η απλότητα συναντά τον έρωτα, την αγάπη και τις καθημερινές αγωνίες και σκέψεις των ανθρώπων. Τα διηγήματα Το σακκί και Ο τύμβος, το ένα τραγικό και το άλλο κωμικοτραγικό, μας θυμίζουν πόσο σημάδεψαν τον Μυριβήλη οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος στους οποίους συμμετείχε.
Σε όλες τις ιστορίες, εικόνες μιας αλλοτινής, βασανισμένης Ελλάδας ζωντανεύουν μέσα από αυθεντικούς ανθρώπους που μας θυμίζουν τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας.
Γιατί το πιο φοβερό δεν είναι η θυσία, μα το να πάει ολότελα άδικα κι ανωφέλεφτα η θυσία.
Στρατής Μυριβήλης – Όταν σπάει ο ρυθμός
Συμβολισμοί, αλληγορίες και ψυχογραφήματα
Κάποια από τα διηγήματα που έμειναν μαζί μου περισσότερο μετά που τα τελείωσα ήταν το Τοπίο, Ο άσωτος υιός και Το μάτι της γάτας.
Τοπίο
Το Τοπίο είναι μια ιστορία χωρίς πλοκή, μια περιγραφή της φύσης τη νύχτα κι ενός τρένου που περνάει και σπάει την ησυχία της ερημιάς. Όλη η ατμόσφαιρα που φτιάχνει ο Μυριβήλης είναι τόσο υποβλητική, σκοτεινή και δυσοίωνη μέσα στην ηρεμία της που με έκανε να εκλάβω το έρημο τοπίο ως τη βασανισμένη Ελλάδα των πολέμων με τους τόσους νεκρούς της, το τρένο που στριγγλίζει και αφήνει τους μαύρους καπνούς του ως τον πόλεμο που περνά σαν τυφώνας και αφήνει μόνο πόνο και καταστροφή, ενώ το φεγγάρι που άπλωσε πάλι πάνω τους την ακύμαντη λίμνη της φωτεινής του λάσπης και υψώνεται στον ουρανό ως έναν σκληρό Θεό – ή μήπως τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής; – που το φως του μόνο λάσπη έχει να δώσει στο ακίνητο τοπίο.
Το διήγημα τελειώνει με τα όνειρα των δέντρων που ίσως συμβολίζουν το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας, ενός οράματος που άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς. Ίσως αυτό να ήταν και όνειρο του Μυριβήλη που μετά τον πόλεμο να έγινε για εκείνον ρίζες και σκοινιά, μια ουτοπική ιδέα που έφερε μόνο θάνατο.
Το Τοπίο είναι ένα διήγημα γεμάτο συμβολισμούς που μπορείς να το διαβάσεις κι εδώ.
Ποιος δεν έχει να νειρευτεί ένα ζευγάρι αλλοτινές φτερούγες που σιγά-σιγά έγιναν ρίζες και σκοινιά… Ρίζες και σκοινιά…
Στρατής Μυριβήλης – Τοπίο
Ο άσωτος υιός
Στον άσωτο υιό ο Μυριβήλης εμπνέεται από τη γνωστή παραβολή της Βίβλου και γράφει τη δική του εκδοχή. Ουσιαστικά η ιστορία είναι μια αλληγορία στην οποία ο συγγραφέας υμνεί τις ομορφιές της Ελλάδας και κατά κύριο λόγο την καρδιά της, τη θάλασσα, που έχει σμιλέψει τον πολιτισμό της, κάνοντας τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να αναρωτιούνται: μπορεί κάποιος που έχει γνωρίσει την ομορφιά αυτής της χώρας να μείνει μακριά της;
Βέβαια, σε μια άλλη ερμηνεία της ιστορίας ίσως να δεις την εξωτική χώρα την οποία περιγράφει ο Ιωχάννε ως ένα σύμβολο των απολαύσεων της ζωής που οι απλοί άνθρωποι της εργατιάς δεν τολμούσαν καν να ονειρευτούν. Μήπως τελικά ο συγγραφέας θέλει εδώ να στρέψει την προσοχή μας στις χαρές που μπορούμε να γευτούμε, απλές απολαύσεις που η εργασία και οι υποχρεώσεις δε μας αφήνουν να αντιληφθούμε;
Η θάλασσα! Ω, Αρράκ! Μη μιλάς γι’ αυτή χωρίς να ξέρεις. Όποιος τη γνωρίσει, αδερφέ, δε μπορεί να κοιμηθεί μακριά της χωρίς να τη συλλογιέται.
Στρατής Μυριβήλης – Ο άσωτος υιός
Το μάτι της γάτας
Η αγαπημένη μου ιστορία από «Το πράσινο βιβλίο» είναι αδιαμφισβήτητα Το μάτι της γάτας. Εδώ ο συγγραφέας χτίζει το ψυχολογικό προφίλ μιας γυναίκας που αποκτά μια ξαφνική εμμονή με αφορμή κάποιους στίχους που διάβασε από τον Οιδίποδα Τύραννο. Ο τρόπος που ξεκινά και στη συνέχεια αναπτύσσεται η εμμονή, το πώς σιγά-σιγά τρώει το σαράκι της το μέσα της ηρωΐδας, το πώς γιγαντώνεται μια απλή σκέψη που λαχταρά να γίνει πράξη, μού θύμισε όχι μόνο παρόμοιες ιστορίες του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, αλλά και το χρονικό μιας ψυχιατρικής νόσου, το ψυχογράφημα ενός τρελού. Είναι πραγματικά εκπληκτικός ο τρόπος που ο Μυριβήλης σε μαγνητίζει σε αυτήν την ιστορία τρέλας, μια ιστορία πολύ διαφορετικής σε ύφος και γραφή από όλες τις υπόλοιπες της συλλογής.
Αξίζει να διαβάσεις «Το πράσινο βιβλίο» του Στρατή Μυριβήλη;
Δεν μπορώ να μη σου προτείνω να διαβάσεις «Το πράσινο βιβλίο». Πρόκειται για μία συλλογή με διαφορετικές ιστορίες που σε μεταφέρουν στην Ελλάδα μιας άλλης εποχής, αυτής των αρχών του 20ου αιώνα, σου θυμίζουν λίγο παλιό ελληνικό κινηματογράφο και λίγο τις ιστορίες της γιαγιάς και του παππού. Ο Στρατής Μυριβήλης γράφει στη δημοτική γλώσσα, χρησιμοποιεί μια προφορικότητα στον λόγο του επηρεασμένη από το ιδίωμα της ελληνικής επαρχίας, χτίζει αυθεντικές εικόνες της αστικής, αλλά και της αγροτικής Ελλάδας, και όλα αυτά παίζοντας ανάμεσα στο χιούμορ και την τραγωδία, αυτήν την κωμικοτραγικότητα που χαρακτηρίζει και την ίδια τη χώρα μας. Θα γνωρίσεις καθημερινούς ανθρώπους, κομμουνιστές, επαρχιώτες με τον καημό να αποκτήσουν ένα παιδί, ρομποτικούς δημόσιους υπαλλήλους, ψηλομύτες κυρίες, επίδοξους συγγραφείς, φοιτητές, παρακόρες με το όνειρο να παντρευτούν, εγκλωβισμένες γυναίκες παιδιά που ονειρεύονται και στρατιώτες που έχουν γνωρίσει την αλήθεια του πολέμου, ένα κράμα από καρικατούρες της εποχής και όχι μόνο.
Βέβαια, κάποιες ιστορίες μου άρεσαν λιγότερο και κάποιες άλλες περισσότερο, ενώ σε λίγα σημεία εντόπισα μια επανάληψη λέξεων που δεν φαινόταν να εξυπηρετεί κάπου. Αγαπημένα μου διηγήματα ήταν Το μάτι της γάτας που θυμίζει ιστορίες του Πόε, το Βγενάκι, μια αρχικά τρυφερή ιστορία προσδοκίας κι ελπίδας που καταλήγει σε μια τραγική πραγματικότητα, και το Τοπίο, μια έντονα συμβολική περιγραφή που ίσως εκφράζει τα χαμένα όνειρα του συγγραφέα · και οι τρεις ιστορίες αντιπροσωπεύουν για μένα όλη τη συλλογή. Η λογοτεχνική γραφή βρίσκεται στα καλύτερά της εδώ και πιστεύω πως είναι το ιδανικό βιβλίο για να γνωρίσεις το έργο του Στρατή Μυριβήλη.
Πρόσφατα άρθρα:
