Σάλεμς Λοτ: ο τρόμος στην πιο αρχέγονη μορφή του
Τελικά, το «Σάλεμς Λοτ» του Στίβεν Κινγκ είναι μια ιστορία τρόμου ή μια αλληγορία για τη διαφθορά της κοινωνίας και του ανθρώπου;
Μετά από πολύ καιρό που το στριφογύριζα, το Χάλογουιν που μας πέρασε διάβασα επιτέλους το «Σάλεμς Λοτ» του Στίβεν Κινγκ, ένα βιβλίο παραδοσιακού τρόμου που πραγματικά μου έδωσε δυο νύχτες με περίεργους εφιάλτες. Δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω και πού να τελειώσω με αυτό το βιβλίο, καθώς με άφησε με μια τεράστια εκτίμηση για τον συγγραφέα – τον οποίο διάβασα πρώτη φορά – και μια αίσθηση απροσδιόριστου φόβου. Σε αυτό το άρθρο δε θα δεις μόνο την κριτική μου άποψη γι αυτό το εξαιρετικό βιβλίο, αλλά και άλλα ενδιαφέροντα πραγματάκια σχετικά με το «Σάλεμς Λοτ».
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Stephen King
Σελίδες: 768
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Έτος έκδοσης: 2018 (πρώτη έκδοση: 1975)
To «Σάλεμς Λοτ» είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ και εκδόθηκε σε μια εποχή που οι ΗΠΑ είχαν στην πλάτη τους τον αποτυχημένο Πόλεμο του Βιετνάμ και το Σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ. Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια μικρή φανταστική πόλη στην πολιτεία Μέιν των ΗΠΑ, το Σάλεμς Λοτ, στο οποίο ο κεντρικός ήρωας, ο επιτυχημένος συγγραφέας Μπεν Μίαρς, επιστρέφει μετά από χρόνια για να δουλέψει πάνω στο νέο του μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από παιδικούς του φόβους που βασίζονται στο παλιό, υποβλητικό σπίτι των Μάρστεν που δεσπόζει στην κορυφή του λόφου της πόλης.
Επιστρέφοντας, όμως, ανακαλύπτει ότι στο σπίτι αυτό έχει εγκατασταθεί ένας καινούριος μυστήριος ιδιοκτήτης ο οποίος του προκαλεί μια ανεξήγητη ανησυχία. Ταυτόχρονα, περίεργα πράγματα αρχίζουν συμβαίνουν: ένα παιδί αγνοείται, ενώ ένας σκύλος βρίσκεται θανατωμένος με βάναυσο τρόπο. Σταδιακά, όσο το φθινόπωρο προχωράει και οι μέρες μικραίνουν, ένα εφιαλτικό σκοτάδι απειλεί να καταβροχθίσει όλη την πόλη.
Ο ίδιος ο Στίβεν Κινγκ έχει δηλώσει ότι η ιστορία αυτή είναι εμπνευσμένη από τον Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ, ένα βιβλίο που τον επηρέασε βαθιά σε νεαρή ηλικία. Το «Σάλεμς Λοτ», όπως αναφέρει ο συγγραφέας, είναι ουσιαστικά μια δική του εκδοχή αυτής της ιστορίας, πιο σκοτεινή, χωρίς τον «αισιόδοξο θαυμασμό» με τον οποίο έβλεπε ο Στόκερ τον κόσμο.
Δομή του βιβλίου
Η συγκεκριμένη έκδοση του «Σάλεμς Λοτ» από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, εκτός από το ίδιο το μυθιστόρημα, περιέχει:
- μια εισαγωγή από τον Στίβεν Κινγκ
- ασπρόμαυρες φωτογραφίες που προσδίδουν περισσότερη ένταση στην ανάγνωση
- δύο διηγήματα που αποτελούν πρίκουελ και σίκουελ της βασικής ιστορίας
- διαγραμμένες σκηνές που είχαν αφαιρεθεί από το αρχικό κείμενο που είχε δώσει ο Στίβεν Κινγκ στον εκδότη του
- σημείωμα του συγγραφέα στο τέλος του βιβλίου
Το μυθιστόρημα αυτό καθεαυτό ξεκινά με το τέλος της ιστορίας χωρίς όμως να σε σποιλάρει για το τι γίνεται στο βιβλίο. Χωρίζεται σε 5 μέρη – πρόλογο, πρώτο, δεύτερο και τρίτο μέρος, και επίλογο – ενώ πριν από κάθε ενότητα έχει αποσπάσματα ποίησης από διάσημους ποιητές, όπως τους Γιώργο Σεφέρη και Έντγκαρ Άλαν Πόε, που συμπληρώνουν την σκοτεινή ατμόσφαιρα του βιβλίου.
Θα ήθελα όμως να έχει κι έναν χάρτη της πόλης του Σάλεμς Λοτ για να παρακολουθούμε την κίνηση των χαρακτήρων μέσα σε αυτή.
Μεταφορά στην οθόνη
Το «Σάλεμς Λοτ» έχει μεταφερθεί στην οθόνη σε μίνι σειρά δύο επεισοδίων το 1979 με σκηνοθέτη τον Tobe Hooper και το 2004 με σκηνοθέτη τον Mikael Salomon. Επίσης, είναι στα σκαριά μια νέα ταινία που βασίζεται στο «Σάλεμς Λοτ» σε σκηνοθεσία του Gary Dauberman που λέγεται ότι πιθανότατα να βγει στους κινηματογράφους (ή ίσως στο HBO Max) μέσα στο 2023.
Σύνδεση με άλλα βιβλία στο σύμπαν του Στίβεν Κινγκ
Η πόλη του Σάλεμς Λοτ αναφέρεται και σε άλλο έργο του συγγραφέα, «Οι λύκοι της Κάλα», το πέμπτο βιβλίο της σειράς «Ο Μαύρος Πύργος». Εκεί εμφανίζεται ένας βασικός χαρακτήρας του «Σάλεμς Λοτ». Δες εδώ ποιος είναι.
Γιατί να διαβάσεις το βιβλίο «Σάλεμς Λοτ»;
Αν είσαι φαν των βιβλίων τρόμου, έχεις διαβάσει τον Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ ή σου αρέσουν τα βιβλία με τους βρικόλακες, πρέπει να διαβάσεις οπωσδήποτε το «Σάλεμς Λοτ»! Αν και είναι κάπως αργό στην αρχή, σίγουρα θα σου μεταδώσει την αίσθηση του τρόμου και της απελπισίας. Προσοχή, όμως! Εδώ δε θα διαβάσεις για τέρατα με ευαισθησίες ή με κάποια καταπιεσμένη καλή πλευρά. Εδώ θα διαβάσεις για τον αρχέγονο φόβο του ανθρώπου προς το απόλυτο κακό, το μαύρο της αβύσσου.
Πάτα εδώ και δες κατευθείαν αν, κατά τη γνώμη μου, αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Σάλεμς Λοτ».
Τι με ενθουσίασε στο βιβλίο «Σάλεμς Λοτ»
Απολαυστική γραφή
Ο Κινγκ είναι σα μια μύγα που κάνει βόλτα στην πόλη, μπαίνει, βγαίνει στα σπίτια, και περιγράφει την πραγματικότητα μιας εποχής, μιας επαρχίας, κάνοντάς σε να σιχαίνεσαι αυτήν την πραγματικότητα, αλλά να θαυμάζεις την επιδεξιότητα του λόγου του και να κρυφογελάς με την καυστικότητα και το διακριτικό χιούμορ του εδώ κι εκεί. Κρυμμένα μυστικά, άλλα μικρά, άλλα μεγάλα – διαστροφές του μυαλού, εγκλήματα και κρυμμένες επιθυμίες που η κοινωνία δεν αποδέχεται – τα παίρνει ο Στίβεν Κινγκ και σου τα δίνει να τα καταπιείς αμάσητα, ενώ η τρομακτική ατμόσφαιρα που χτίζει σου κάθεται στον λαιμό. Ναι, έτσι ένιωσα.
Η γλώσσα του σκοταδιού έμοιαζε να γλείφει πεινασμένα την κουζίνα, περιμένοντας να πέσει η νύχτα για να την καταπιεί ολόκληρη.
Στίβεν Κινγκ – «Σάλεμς Λοτ»
Χαρακτήρες
Οι χαρακτήρες – αν και οι περισσότεροι δεν έχουν ιδιαίτερο βάθος – φαίνονται τόσο αληθινοί. Ο Κινγκ έχει μια μοναδική ικανότητα να μπαίνει μέσα στις σκέψεις τους, να βγάζει μια αλήθεια για το μυαλό και την καρδιά τους. Υπάρχει μια ειλικρίνεια κι ένας κυνισμός ίσως στην περιγραφή απλών ανθρώπων της επαρχίας με όλα τα άσχημα και τα καλά τους – κυρίως τα άσχημα.
Ο κεντρικός χαρακτήρας, όμως, είναι το Σάλεμς Λοτ, η ίδια η πόλη που παρουσιάζεται πολλές φορές σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Οι κάτοικοί της διαφθείρονται και η πόλη σαπίζει. Η μυρωδιά της σαπίλας είναι παντού. Ακόμα και η εποχή είναι φθινόπωρο, η εποχή που όλα πεθαίνουν σιγά σιγά, που τα φύλλα πέφτουν και αποσυντίθενται στο χώμα. Όπως είπε κι ένας χαρακτήρας του βιβλίου, ο αστυνόμος Παρκινς Γκιλεσπι, για την πόλη:
Δεν είναι ζωντανή. […] Γι αυτό ήρθε εκείνος εδώ. Είναι νεκρή όπως αυτός. Έχει πεθάνει εδώ και 20 χρόνια. Και όλος ο τόπος ακολουθεί την ίδια μοίρα.
Στίβεν Κινγκ – «Σάλεμς Λοτ»
Ατμόσφαιρα τρόμου
Το στοιχείο του τρόμου στο «Σάλεμς Λοτ» δεν είναι αυτό το εφήμερο, το επιφανειακό. Είναι αυτό που χώνεται ύπουλα και σιγά σιγά κάτω από το δέρμα σου και μεγαλώνει. Έτσι φτάνεις στα μισά του βιβλίου κι ενώ δεν έχει συμβεί σχεδόν τίποτα ξεκάθαρο, εσύ φοβάσαι. Φτάνεις στο τέλος του βιβλίου και τρέμεις μαζί με τους χαρακτήρες, σκεφτόμενος για ποιον λόγο σε έχει επηρεάσει τόσο η ιστορία, αφού ξέρεις ότι τα υπερφυσικά πλάσματα δεν υπάρχουν. Τα τέρατα της παιδικής μας ηλικίας, αυτά τα τέρατα που είναι φτιαγμένα από καθαρό κακό, είναι αυτά που ο Κινγκ βάζει στην ιστορία του.
Όλο το βιβλίο βγάζει μια απελπισία, το αναπόφευκτο του κακού που σκιάζει μια μικρή πόλη της επαρχίας. Τα πάντα στο «Σάλεμς Λοτ» είναι συνεχώς σε μια σκιά που στο τέλος γίνεται σκοτάδι και καταπίνει την πόλη. Δεν θα δεις πολλά ίχνη ελπίδας εδώ.
Κοινωνικά θέματα και συμβολισμός
Αν και το κυρίαρχο θέμα του «Σάλεμς Λοτ» είναι το απόλυτο, αρχέγονο, χωρίς αποχρώσεις κακό, ο Στίβεν Κινγκ δίνει πολύ χώρο στην παρουσίαση της επαρχιακής κοινωνίας του Μέιν. Όλα αυτά που κρύβονται πίσω από κλειστές πόρτες ο Κινγκ τα παρακολουθεί. Ανοίγει μια πόρτα, μας λέει τι βλέπει και μετά φεύγει. Κακοποίηση γυναικών και παιδιών, γυναικοκτονία, αλκοολισμός, κουτσομπολιό, η δύσκολη πραγματικότητα των αγροτών, απιστίες, διαφθορά και απληστία, όλα υπάρχουν στο «Σάλεμς Λοτ» και σαπίζουν την καρδιά της πόλης πολύ πριν κάνει την εμφάνισή του το υπερφυσικό κακό.
Αισθάνθηκα ότι ο Κινγκ μέσα από το υπερφυσικό στοιχείο, ήθελε να παρομοιάσει με ζωντανούς νεκρούς αυτούς που ζουν σε μια τέτοια κοινωνία και να μας δείξει ότι η κοινωνική σαπίλα είναι σαν μια ασθένεια που μεταδίδεται ακόμα και στα υγιή μέλη της. Ίσως τελικά το «Σάλεμς Λοτ» να είναι μια αλληγορία της αμερικανικής κοινωνίας και των παθογενειών που την ακολουθούν από τη στιγμή της δημιουργίας των ΗΠΑ μέχρι και σήμερα ή, πιο συγκεκριμένα, της εποχής στην οποία γράφτηκε, δηλαδή της περιόδου με το Σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και τον αποτυχημένο Πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Στίβεν Κινγκ μας δείχνει ότι το κακό είναι πάντα εκεί. Ακόμα κι αν το ξεριζώσεις, αυτό έχει ήδη δώσει καρπούς.
Τι δε μου άρεσε στο βιβλίο «Σάλεμς Λοτ»
Αργή εξέλιξη της πλοκής
Πρέπει να ομολογήσω ότι το «Σάλεμς Λοτ» για μένα δεν ήταν ένα βιβλίο που δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου. Το πρώτο μισό του κύλησε πολύ αργά και ήταν αφιερωμένο κυρίως στην παρουσίαση των χαρακτήρων – ήταν και πολλοί ζωή να’ χουν (;) – και στην κοινωνία του Σάλεμς Λοτ. Ίσως ο χώρος που ο συγγραφέας έδωσε σε μερικούς χαρακτήρες που τελικά δεν έπαιξαν και κάποιον σπουδαίο ρόλο να ήταν περιττός. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι ήταν περιττά μεγάλο ως βιβλίο, αλλά μάλλον πρέπει να έχεις μια αποφασιστικότητα όταν ξεκινήσεις να το διαβάζεις για να μην το παρατήσεις.
Ασυνέχεια σε ένα σημείο της πλοκής
Υπήρξε ένα σημείο περίπου στη μέση του βιβλίου (σελ. 310-311) που ήταν βεβιασμένο, σαν να γράφτηκε μόνο για να προχωρήσει η πλοκή πιο γρήγορα (ακολουθεί σπόιλερ): η στιγμή που η Σούζαν πίστεψε ότι υπάρχουν βρικόλακες από το δαχτυλίδι που βρήκε στον ξενώνα του Ματ, ένα δαχτυλίδι που θα μπορούσε να είχε πέσει από την προηγούμενη μέρα που ο Μάικ Ράιερσον ήταν στο δωμάτιο. Εκεί, ο αγαπητός Κινγκ δε με έπεισε ότι αυτός ήταν αρκετός λόγος για να πιστέψει η Σούζαν την ιστορία του Ματ, ειδικά όταν βάζει τους χαρακτήρες του να σκεφτούν απόλυτα λογικά και να αποκλείσουν κάθε πιθανότητα πριν καταλήξουν στον υπερφυσικό λόγο που συμβαίνουν όσα συμβαίνουν στην πόλη (τέλος σπόιλερ).
Αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Σάλεμς Λοτ»;
Το «Σάλεμς Λοτ» θεωρείται πλέον ένα κλασικό βιβλίο τρόμου και το προτείνω ανεπιφύλαχτα σε όσους/ες διαβάζουν ή θέλουν να ξεκινήσουν να διαβάζουν το είδος αυτό. Ο συγγραφέας θίγει το στοιχείου του αρχέγονου φόβου σε απόλυτη ισορροπία με κοινωνικά ζητήματα που ακόμα είναι επίκαιρα. Οι χαρακτήρες είναι τα κομμάτια που συνθέτουν την ίδια την πόλη του Σάλεμς Λοτ και μέσα από αυτούς παρακολουθούμε την κοινωνική σαπίλα που κρύβεται πίσω από κλειστές πόρτες και χαμογελαστά πρόσωπα. Ο δε τρόμος ξεκινάει ύπουλα και απροσδιόριστα στην αρχή του βιβλίου, για να μεγαλώσει και να τσιτώσει την τρίχα σου όσο πλησιάζει το τέλος με έναν τρόπο που σου μένει για μέρες αφότου τελειώσεις το βιβλίο. Και φυσικά, δεν ξεχνάω το διακριτικό χιούμορ και την ιδιαίτερη γραφή του Κινγκ που δίνει τρομακτική ζωή σε αυτήν την ιστορία.
Σίγουρα το «Σάλεμς Λοτ» δεν είναι αψεγάδιαστο – μην ξεχνάμε ότι ήταν το δεύτερο βιβλίο του συγγραφέα – με την αργή εξέλιξη της πλοκής, τους πολλούς χαρακτήρες και μια μικρή ασυνέχεια να είναι για μένα αυτά τα στοιχεία που, σύμφωνα με τη λογική μου, δεν το έβαλαν στην απόλυτη κορυφή. Ο συμβολισμός και η αίσθηση που μου άφησε όμως το έκαναν ένα από τα πιο δυνατά βιβλία που έχω διαβάσει και σίγουρα δε θα ξεχάσω σύντομα.
