Γιατί πρέπει να διαβάζουμε βιβλία;
Αν αναρωτιέσαι κατά καιρούς γιατί πρέπει να διαβάζουμε βιβλία, σε αυτό το άρθρο θα βρεις 10 λόγους για να το κάνεις σύμφωνα με δεδομένα από επιστημονικές έρευνες.
Είμαι σίγουρη ότι αρκετοί από εμάς βρίσκουν το διάβασμα βαρετό και ότι μόνο στη σκέψη του να πιάσουν ένα βιβλίο, τους πιάνει νύστα. Κάποιοι άλλοι πάλι δεν το βρίσκουν καθόλου χρήσιμο ή διασκεδαστικό και προτιμούν να περάσουν αλλιώς τον χρόνο τους. Για σένα λοιπόν που αναρωτιέσαι τι καλό μπορεί να βγει από το διάβασμα και τι δουλειά έχει η μακροζωία, η ενσυναίσθηση και η καλή ψυχική υγεία με τα βιβλία, έψαξα και σου βρήκα 10 λόγους για τους οποίους σύμφωνα με την επιστήμη πρέπει να διαβάζουμε βιβλία.
1. Εξασκείς το μυαλό σου
Ίσως να το υποψιάζεσαι ήδη αυτό: το διάβασμα βοηθάει το μυαλό μας να είναι λειτουργικό και υγιές. Όταν διαβάζεις, είναι σαν να κάνεις γυμναστική για το μυαλό! Κι αυτό ακριβώς έρχονται να προτείνουν δυο έρευνες πάνω στη λειτουργία του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του διαβάσματος.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Neuroreport με θέμα Reading skill and structural brain development (μτφρ.: Αναγνωστική ικανότητα και δομική ανάπτυξη του εγκεφάλου), τα δεδομένα έδειξαν ότι το διάβασμα δίνει ερεθίσματα σε ένα πολύπλοκο δίκτυο κυκλωμάτων και σημάνσεων στον εγκέφαλο. Καθώς βελτιώνεις την αναγνωστική σου ικανότητα, αυτά τα δίκτυα γίνονται δυνατότερα και πιο σύνθετα.
Σε άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Brain Connect με θέμα Short- and Long-Term Effects of a Novel on Connectivity in the Brain (μτφρ.: Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδράσεις ενός μυθιστορήματος στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου), οι ερευνητές μέτρησαν το κατά πόσο το διάβασμα ενός μυθιστορήματος επηρεάζει τον εγκέφαλό μας. Οι συμμετέχοντες της έρευνας διάβασαν το μυθιστόρημα Πομπηία του Ρόμπερτ Χάρις και καθώς η ένταση στην ιστορία αναπτυσσόταν, ενεργοποιούνταν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Και το καλύτερο; Τομογραφία που έγινε στους συμμετέχοντες έδειξε ότι η συνδεσιμότητα του εγκεφάλου αυξανόταν όχι μόνο την ώρα του διαβάσματος, αλλά ακόμα και μέρες αργότερα, επιδεικνύοντας τα τεράστια οφέλη του καθημερινού διαβάσματος βιβλίων.
Επομένως, ό,τι ισχύει για τη συστηματική γυμναστική στο σώμα μας, ισχύει και για την άσκηση του εγκεφάλου μας. Ό,τι αφήνεις, σε αφήνει, άρα αν δεν εξασκούμε το μυαλό μας συστηματικά, οι διανοητικές μας ικανότητες μπορεί να εξασθενίσουν. Να, λοιπόν, γιατί πρέπει να διαβάζουμε λογοτεχνικά βιβλία κάθε μέρα: για να διατηρούμε το μυαλό μας δυνατό και υγιές!
2. Μαθαίνεις καινούρια πράγματα
Νομίζω ότι ο πιο προφανής λόγος για τον οποίο πρέπει να διαβάζουμε βιβλία είναι η γνώση, το να μαθαίνουμε καινούρια πράγματα. Βέβαια, θα μου πεις ότι αν θέλεις να μάθεις κάτι, θα κάνεις μια αναζήτηση στο ίντερνετ, θα δεις ένα δεκάλεπτο βίντεο στο YouTube και θα το μάθεις. Δε λέω, καλά όλα αυτά! Όμως, πρέπει να γνωρίζεις ότι μαθαίνοντας κάτι από ένα βιβλίο, οι πληροφορίες που θα πάρεις είναι πιο αξιόπιστες και η ανάλυση του θέματος από τον συγγραφέα συνήθως πιο βαθιά. Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα να μάθεις και να θυμάσαι περισσότερα διαβάζοντας και μαθαίνοντας κάτι από ένα βιβλίο, για το οποίο επένδυσες αρκετό χρόνο για να ολοκληρώσεις.
Ερευνητές μάλιστα έκαναν ένα ενδιαφέρον πείραμα σε φοιτητές το 2018 ως μέρος του προγράμματος Integrated Learning Initiative του πανεπιστημίου MIT σε σχέση με το πώς το βίντεο βελτιώνει τη μαθησιακή απόδοση σε σχέση με το διάβασμα. Σε αυτό το πείραμα οι φοιτητές που παρακολούθησαν ένα εκπαιδευτικό βίντεο στο τεστ που ακολούθησε είχαν ελαφρώς χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με αυτούς που διάβασαν τις ίδιες πληροφορίες γι αυτό το θέμα. Αν και η διαφορά των επιδόσεων ανάμεσα στα γκρουπ ήταν μικρή, ίσως μας δίνει κάποια κατεύθυνση στο τι να προτιμήσουμε για να κατανοήσουμε κάτι καλύτερα.
Βέβαια, μη νομίζεις πως καινούρια πράγματα μπορείς να μάθεις μόνο από βιβλία γνώσεων. Θα βρεις σίγουρα πολλά μυθιστορήματα εκεί έξω που βασίζονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, αληθινές ιστορίες ή χρησιμοποιούν πραγματικές πληροφορίες για τον κόσμο χτίζοντας την πλοκή τους. Οι επιλογές, λοιπόν, είναι πολλές!
3. Βελτιώνεις τη συγκέντρωσή σου
Ο Cal Newport, στο βιβλίο του Deep Work, επιχειρηματολογεί ότι το να μπορούμε να παραμένουμε συγκεντρωμένοι/ες για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι μια απαραίτητη δεξιότητα για την επιτυχία και την καλή ζωή. Αυτή τη βαθιά συγκέντρωση την αποκαλεί deep work, την ικανότητα, δηλαδή, να συγκεντρώνεσαι χωρίς να αποσπάται η προσοχή σου κατά τη διάρκεια μίας διανοητικά απαιτητικής εργασίας. Αυτή η ικανότητα, σύμφωνα με τον C. Newport, σε βοηθάει να διαχειριστείς γρήγορα περίπλοκες πληροφορίες και να είσαι πιο παραγωγικός σε λιγότερο χρόνο. Αυτό με τη σειρά του σε κάνει καλύτερο σε ό,τι κάνεις και σου προσφέρει αληθινή ικανοποίηση.
Η ικανότητα αυτή της βαθιάς συγκέντρωσης γίνεται όλο και πιο σπάνια στις μέρες του συνεχούς multi-tasking (των παράλληλων εργασιών), των ειδοποιήσεων στις συσκευές μας και των social media. Αυτό το επιβεβαιώνει και μια έρευνα της Microsoft που μας λέει ότι πλέον χάνουμε την προσοχή μας μετά από μόλις 8 δευτερόλεπτα!
Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με το διάβασμα βιβλίων; Μα όταν διαβάζεις ένα βιβλίο πρέπει να είσαι πλήρως συγκεντρωμένος για να ακολουθείς την πλοκή ενός μυθιστορήματος ή για να κατανοήσεις κάτι από ένα βιβλίο γνώσεων. Αυτό επιβεβαιώνουν και αρκετές έρευνες που έχουν γίνει πάνω στον εγκέφαλο αναγνωστών. Όταν κάποιος διαβάζει, ενεργοποιούνται σημεία του εγκεφάλου που έχουν σχέση με τη συγκέντρωση, τον σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων. Το διάβασμα, λοιπόν, είναι μια δραστηριότητα που εξασκεί τη συγκέντρωσή σου και, επομένως, μια δραστηριότητα που θα σε βοηθήσει να επιτύχεις στη ζωή σου.
4. Εξασκείς τη μνήμη σου
Όταν διαβάζεις ένα βιβλίο, είτε είναι βιβλίο γνώσεων είτε μυθιστόρημα, χρειάζεται να θυμάσαι πολλές πληροφορίες για να μπορείς να το παρακολουθήσεις. Από λεπτομέρειες για ένα συγκεκριμένο θέμα μέχρι την πλοκή της ιστορίας, τους χαρακτήρες και τις σχέσεις τους, τα γεγονότα και τα μέρη που διαδραματίζονται, καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για πολλές πληροφορίες.
Όλες αυτές οι πληροφορίες, όμως, δημιουργούν νέες αναμνήσεις και κάθε νέα ανάμνηση δημιουργεί νέες συνάψεις στον εγκέφαλο ή ενισχύει τις ήδη υπάρχουσες. Αυτό, σημαίνει, λοιπόν, ότι μέσα από την αποθήκευση νέων πληροφοριών και την ανάκληση αναμνήσεων, το διάβασμα σε βοηθάει να βελτιώσεις τη μνήμη σου!
5. Ενισχύεις την ικανότητα της ενσυναίσθησης
Ένα από τα πολύ σημαντικά οφέλη του διαβάσματος είναι η βελτίωση της ενσυναίσθησης, της ικανότητας, δηλαδή, να μπορούμε να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να κατανοούμε τη συμπεριφορά, τα κίνητρα και τα συναισθήματά του. Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης έχει κι αυτή σημαντικές επιδράσεις στη ζωή μας, όπως τη μείωση του στρες, τη βελτίωση των σχέσεών μας και τον προσδιορισμό της ηθικής μας πυξίδας.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cognition and Emotion έδειξε ότι όσοι διαβάζουν συχνά μυθιστορήματα τείνουν να αναπτύσσουν περισσότερο την ενσυναίσθησή τους. Ταυτόχρονα, τα ευρήματα μιας άλλη μελέτης με θέμα Reading literary fiction improves theory of mind (μτφρ.: Το διάβασμα λογοτεχνικής μυθοπλασίας βελτιώνει τη θεωρία του μυαλού) αναφέρουν ότι όταν διαβάζουμε ιστορίες που εξερευνούν τις ιδιωτικές ζωές και τα συναισθήματα των χαρακτήρων, η ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα και τις απόψεις των άλλων βελτιώνεται. Όπως είπε και ο συγγραφέας Τζον Γκριν, «Τα εξαιρετικά βιβλία σε βοηθούν να καταλάβεις, και σε βοηθούν να νιώσεις ότι σε καταλαβαίνουν». Γι αυτό άλλωστε και είναι τόσο σημαντικό να ξεκινάμε να διαβάζουμε λογοτεχνικά βιβλία από την παιδική ηλικία, καθώς το διάβασμα ιστοριών βοηθάει στην κοινωνικοποίηση και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
6. Βελτιώνεις την έκφραση και τις επικοινωνιακές δεξιότητές σου
Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι μια δεξιότητα-κλειδί στην εργασία μας και γενικότερα στη ζωή μας. Όταν διαβάζουμε ένα καλογραμμένο βιβλίο, ασυναίσθητα παρατηρούμε τον ρυθμό, το στιλ και τη σύνθεση της γραφής. Αναπόφευκτα, χωρίς να το καταλάβουμε, υιοθετούμε αυτά τα χαρακτηριστικά στον τρόπο που εκφραζόμαστε και επικοινωνούμε γραπτά και προφορικά.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Learning Disabilities μας δείχνει ότι όσοι/ες διαβάζουν συχνά τείνουν να αναπτύσσουν πλουσιότερο λεξιλόγιο. Ο πλούτος του λεξιλογίου με τη σειρά του μας επιτρέπει να εκφραζόμαστε με περισσότερη ακρίβεια, άρα και να επικοινωνούμε τη σκέψη μας πιο αποτελεσματικά. Σε συνδυασμό με την ενσυναίσθηση την οποία κάποιος βελτιώνει μέσα από το διάβασμα, αντιλαμβάνεσαι πως το να διαβάζεις βιβλία ενισχύει σημαντικά τις επικοινωνιακές σου δεξιότητες.
7. Διασκεδάζεις
Το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά είδη διασκέδασης στον κόσμο, όχι σύμφωνα με τους επιστήμονες, αλλά σύμφωνα με αρκετά εκατομμύρια ανθρώπους που αγαπούν τα βιβλία σε αυτόν τον πλανήτη. Τα συναισθήματα που έχεις όταν διαβάζεις ένα βιβλίο, όπως η αγωνία και η χαρά, σίγουρα σου δημιουργούν μια αίσθηση ενθουσιασμού σαν να έχεις κάνει ένα μοναδικό ταξίδι. Θα μου πεις τώρα ότι είμαι υπερβολική και ότι σίγουρα υπάρχουν τρόποι διασκέδασης πιο συναρπαστικοί από το διάβασμα. Εντάξει, μπορεί να έχεις και δίκιο! Ας εξηγηθώ, όμως…
Έχεις διαβάσει ποτέ ένα βιβλίο που δεν μπορούσες να το αφήσεις από τα χέρια σου; Θυμάσαι την αίσθηση να είσαι τόσο απορροφημένος/η από μια ιστορία ή από κάτι που μάθαινες σε σημείο να θες να συνεχίσεις να διαβάζεις ακόμα κι όταν χτυπούσαν καμπανάκι βασικές ανάγκες, όπως η πείνα και η τουαλέτα; Ίσως να το έχεις νιώσει με μια ταινία ή κάποια άλλη δραστηριότητα. Αν θέλεις πάντως να αναπαράγεις αυτό το συναίσθημα ή να το νιώσεις για πρώτη φορά, δεν έχεις παρά να βρεις το κατάλληλο βιβλίο για να διαβάσεις. Υπάρχουν στην κυριολεξία εκατομμύρια βιβλία εκεί έξω, από βιβλία φαντασίας, αστυνομικά, αισθηματικά, αυτοβοήθειας, επιχειρηματικά, κτλ, που σε περιμένουν να τα ανοίξεις.
Άσε που το διάβασμα των βιβλίων είναι ένα οικονομικό χόμπι, καθώς μπορείς να δανείζεσαι βιβλία από τη δανειστική βιβλιοθήκη της περιοχής σου, να αγοράζεις μεταχειρισμένα ή ebooks που είναι πιο φτηνά από τα έντυπα βιβλία. Επίσης, το διάβασμα είναι μια δραστηριότητα που μπορείς να απολαύσεις με ασφάλεια από το σπίτι και να νιώσεις την αγωνία και την αδρεναλίνη, χωρίς να μπαίνεις ο ίδιος σε επικίνδυνες περιπέτειες. Τα έχει όλα και συμφέρει!
8. Χαλαρώνεις από το στρες
Ένας άλλος σημαντικός λόγος που πρέπει να διαβάζουμε λογοτεχνικά βιβλία ή ακόμα και γενικά βιβλία γνώσεων είναι η μείωση του άγχους. Έρευνα που έγινε σε μαθητές/ φοιτητές έδειξε ότι 30 λεπτά διαβάσματος μπορούν να ελαττώσουν την πίεση, τους παλμούς της καρδιάς και τα συναισθήματα ψυχικής δυσφορίας.
Επιπλέον, σε μια άλλη μελέτη που έγινε στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μόνο 6 λεπτά διαβάσματος μπορούν να μειώσουν το στρες κατά 68%. Σύγκριναν μάλιστα το διάβασμα με άλλες αγχολυτικές δραστηριότητες, όπως ο περίπατος, το να ακούς μουσική ή το να πίνεις ένα τσάι, και κατέληξαν ότι το διάβασμα είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος στην ανακούφιση από το στρες.
Την καταλυτική επίδραση που έχει το διάβασμα στη μείωση του άγχους οι ερευνητές αποδίδουν μεταξύ άλλων στο ότι η συγκέντρωση που χρειάζεται για να διαβάσεις ένα καλό βιβλίο αποσπά το μυαλό από στρεσογόνες σκέψεις, κάτι το οποίο μειώνει τον καρδιακό ρυθμό και τη μυική ένταση που προκαλείται από το άγχος. Γι αυτό ίσως το διάβασμα πριν τον ύπνο μας βοηθάει να κοιμηθούμε καλύτερα.
Την επόμενη φορά λοιπόν που αισθανθείς να σε κατακλύζει το άγχος, πιάσε ένα βιβλίο!
9. Βελτιώνεις την ψυχική υγεία σου
Ένας άλλος εξίσου σημαντικός λόγος που πρέπει να διαβάζουμε βιβλία είναι για να ανακουφίσουμε τις επιπτώσεις διάφορων ψυχικών διαταραχών, να βελτιώσουμε, με άλλα λόγια, την ψυχική μας υγεία.
Σε δυο έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Behaviour Research and Therapy, οι επιστήμονες διαπίστωσαν τη θετική επίδραση που έχει η βιβλιοθεραπεία – δηλαδή, η χρήση των βιβλίων ως μέσο θεραπείας – σε ασθενείς με κατάθλιψη ή άλλες διαταραχές της διάθεσης. Τα βιβλία στα οποία αφορά η έρευνα είναι βιβλία αυτοβελτίωσης και αυτοβοήθειας. Γι αυτό και η Εθνική Υπηρεσία Υγείας στη Μεγάλη Βρετανία (NHS) ξεκίνησε ένα πρόγραμμα συνταγογράφησης βιβλίων ονόματι Reading Well. Μέσω αυτής της υπηρεσίας, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει βιβλία αυτοβοήθειας που έχουν επιλεχθεί από ειδικούς υγείας για συγκεκριμένες παθήσεις.
Έτσι, λοιπόν, αν αισθάνεσαι ότι δυσκολεύεσαι στη ζωή και ότι σε πνίγουν αρνητικά συναισθήματα – σε όλους/ες μας συμβαίνει αυτό κάποιες φορές – εκτός από το να συμβουλευτείς έναν ειδικό ψυχικής υγείας, μπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο από τη λίστα της υπηρεσίας Reading Well που χρησιμοποιεί η NHS στη Μεγάλη Βρετανία και είναι αποδεδειγμένο ότι βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.
10. Ζεις περισσότερο
Θα μπορούσες ποτέ να φανταστείς ότι το διάβασμα βιβλίων θα σου έδινε χρόνια ζωής; Κι όμως, σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Innovation in Aging, οι επιστήμονες μελέτησαν για 12 χρόνια αν όσοι διαβάζουν βιβλία έχουν κάποιο πλεονέκτημα στη μακροζωία σε σχέση με όσους δεν διαβάζουν και με όσους διαβάζουν άλλου είδους υλικό. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι διαβάζουν βιβλία έζησαν περίπου δυο χρόνια περισσότερο σε σχέση με τα άλλα δύο γκρουπ της έρευνας. Επιπλέον, εκείνοι που διάβαζαν για 30 λεπτά τη μέρα (3,5 ώρες την εβδομάδα) είχαν 23% περισσότερες πιθανότητες να ζήσουν παραπάνω από όσους δεν διάβαζαν συχνά. Απίστευτο, έτσι;
Όπως έδειξαν κι άλλες έρευνες που ανέφερα παραπάνω, το διάβασμα είναι ένας πολύ καλός τρόπος να εξασκήσουμε το μυαλό μας και την ευστροφία μας. Αυτό επιδρά και στη μείωση της διανοητικής φθοράς που έρχεται με τη γήρανση. Μια άλλη μελέτη μας ενημερώνει ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες που διαβάζουν συχνά ή παίζουν απαιτητικά διανοητικά παιχνίδια, όπως το σκάκι, είναι λιγότερο πιθανό κατά δυόμιση φορές να αναπτύξουν τη νόσο Αλτσχάιμερ. Γι αυτό άλλωστε και το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση στις ΗΠΑ τονίζει τα οφέλη που έχει το καθημερινό διάβασμα στην υγεία.
Επομένως, όταν διαβάζουμε βιβλία κάθε μέρα, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσουμε τις διανοητικές μας ικανότητες και να ζήσουμε παραπάνω! Όχι κι άσχημα, έτσι;
Συμπέρασμα – Γιατί το διάβασμα είναι σημαντικό;
Μετά από τόσες έρευνες που σου αράδιασα – και υπάρχουν τόσες άλλες ακόμα! – για τα οφέλη του διαβάσματος, πιστεύω ότι έχεις πειστεί για το πόσο σημαντικό είναι το διάβασμα στη ζωή και την υγεία μας, αλλά και για τους λόγους που πρέπει να διαβάζουμε βιβλία.
Οι θετικές επιδράσεις που έχει στον εγκέφαλο μάς βοηθούν να διατηρήσουμε και να βελτιώσουμε την πνευματική μας διαύγεια, τη μνήμη και τη συγκέντρωσή μας, ικανότητες που καλούμαστε να χρησιμοποιήσουμε καθημερινά στη ζωή μας. Επιλέον, βελτιώνει την ψυχική μας υγεία και συμβάλλει στη μείωση του στρες, κάτι που σίγουρα χρειαζόμαστε μέσα στους γρήγορους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής. Το διάβασμα, όμως, απλώνει τα πλοκάμια του και στην κοινωνικοποίησή μας και στη σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους, καθώς μέσα από την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, μαθαίνουμε να συνδεόμαστε καλύτερα με τους ανθρώπους γύρω μας και να επικοινωνούμε πιο αποτελεσματικά.
Κι όλα αυτά έρχονται μόνο με 30 λεπτά διαβάσματος τη μέρα και σε ένα διασκεδαστικό πακέτο: ένα βιβλίο. Αν ακόμα έχεις τους ενδοιασμούς σου για το αν θα ξεκινήσεις το διάβασμα, σε προκαλώ να πάρεις ένα βιβλίο που θεωρείς ότι θα σου αρέσει και να ξεκινήσεις να το διαβάζεις!
*Το άρθρο αυτό βασίστηκε στο blog post του Thomas J Law για την ιστοσελίδα Oberlo.
Υπέροχο άρθρο! Το διάβασμα είναι μία από τις πιο ευεργετικές συνήθειες που μπορούμε να έχουμε στη ζωή μας!
Σε ευχαριστώ πολύ! Χαίρομαι που σου άρεσε αυτό το άρθρο. Το διάβασμα είναι όντως ευεργετικό και οι έρευνες μάς το επιβεβαιώνουν!😊