Το στρίψιμο της βίδας: ένα ψυχολογικό θρίλερ γεμάτο υπαινιγμούς
Διάβασα, επιτέλους, «Το στρίψιμο της βίδας» και δηλώνω ενθουσιασμένη και φανατική λάτρης αυτού του βιβλίου που έχει προκαλέσει τόσες αντικρουόμενες αντιδράσεις και κριτικές. Τι ήθελε να μας πει τελικά ο Χένρι Τζέιμς;
Όταν αποφάσισα να διαβάσω «Το στρίψιμο της βίδας» του Χένρι Τζέιμς ήξερα στο περίπου την ιστορία, οπότε αυτό που με ενδιέφερε σε αυτό το βιβλίο ήταν να βιώσω την ατμόσφαιρα και τον τρόπο γραφής. Όντως η πλοκή για έναν αναγνώστη του σήμερα δεν είναι κάτι το τρομερό. Νομίζω ότι όλοι/όλες έχουμε δει πολλές ταινίες κι έχουμε διαβάσει αρκετά βιβλία με παρόμοιες ιστορίες φαντασμάτων. Το ιδιαίτερο, όμως, σε αυτό το βιβλίο είναι το πόσα πολλά μας δείχνει ο συγγραφέας, χωρίς να μας λέει τίποτα. Και θα εξηγηθώ γι αυτό παρακάτω με μια μίνι ανάλυση.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Henry James
Σελίδες: 240
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 2010 (πρώτη έκδοση: 1898)
Ο Χένρι Τζέιμς εμπνεύστηκε «Το στρίψιμο της βίδας» όταν ζούσε στην επαρχία του Sussex στην Μεγάλη Βρετανία, με αφορμή ένα περιστατικό που του διηγήθηκε ο αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπουρι, ο οποίος με τη σειρά του το είχε ακούσει από κάποια κυρία.
Η ιστορία, λοιπόν, ξεκινάει την παραμονή των Χριστουγέννων όταν μια παρέα φίλων κάθεται γύρω από το τζάκι σε ένα παλιό σπίτι και συζητούν για ιστορίες φαντασμάτων. Τότε, ένας απ’αυτούς, ο Ντάγκλας, προθυμοποιείται να μοιραστεί κι εκείνος μια τέτοια ιστορία, αλλά αντί να τη διηγηθεί ο ίδιος, ενημερώνει τους φίλους του ότι θα τη διαβάσει από ένα χειρόγραφο, όπως την έγραψε το πρόσωπο που τη βίωσε: η γκουβερνάντα της αδελφής του.
Στο χειρόγραφο η γκουβερνάντα αφηγείται την ιστορία της αρχίζοντας από την άφιξή της στο Μπλάι, ένα εξοχικό σπίτι της βρετανικής επαρχίας, στο οποίο καλείται να φροντίσει και να εκπαιδεύσει τα δύο ανίψια του εργοδότη της: τον Μάιλς και τη Φλόρα. Ακολουθώντας τις σκέψεις της το διάστημα που μένει εκεί, παρασυρόμαστε σε μια διφορούμενη ιστορία φαντασμάτων με κέντρο τα παιδιά και τα βιώματα της γκουβερνάντας.
«Το στρίψιμο της βίδας» έχει χαρακτηριστεί από τον Julien Green ως αριστούργημα υπαινικτικότητας, στο οποίο αυτό που απασχολεί τον αναγνώστη είναι αν η παρουσία των φαντασμάτων είναι πραγματικότητα ή η τρέλα της αφηγήτριας.
«Το στρίψιμο της βίδας» στην οθόνη
Έχουν γίνει πολλές μεταφορές του βιβλίου στην οθόνη, αλλά εγώ θα σου αναφέρω την πιο πρόσφατη και προσβάσιμη, νομίζω: τη μίνι σειρά του Netflix, «Οι δαίμονες της έπαυλης Μπλάι», που προσωπικά μου φάνηκε πιο άμεση και κατανοητή σε σχέση με το βιβλίο, όσον αφορά το κατά πόσο τελικά αυτή η ιστορία αφορά πραγματικά φαντάσματα ή το μυαλό της γκουβερνάντας.
Ένας άγνωστος άντρας σε ένα ερημικό μέρος, είναι επιτρεπτέο αντικείμενο φόβου για μια κοπέλα που ανατράφηκε περιορισμένη […]
Χένρι Τζέιμς, «Το στρίψιμο της βίδας»
Γιατί να διαβάσεις «Το στρίψιμο της βίδας»;
Αν θέλεις να διαβάσεις ένα μικρό βιβλίο τρόμου της κλασικής λογοτεχνίας, «Το στρίψιμο της βίδας» είναι η ιδανική επιλογή. Δεν είναι ένα βιβλίο που θα σε ενθουσιάσει με την πλοκή του, αλλά με τον διάχυτο τρόμο που δε διευκρινίζεται ακριβώς και που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν αυτά που διαβάζεις είναι αλήθεια ή δημιουργήματα του μυαλού της αφηγήτριας. Από την εξαιρετική δεξιοτεχνία στη γραφή μέχρι το παιχνίδι υπαινικτικότητας που παίζει ο συγγραφέας, σίγουρα θα απολαύσεις αυτό το μικρό αριστούργημα.
Τι ξεχώρισα στο βιβλίο «Το στρίψιμο της βίδας» – Ανάλυση
Διφορούμενη ερμηνεία της ιστορίας
Ο Χένρι Τζέιμς χτίζει με τόσο αδιάτρητη ασάφεια την ιστορία του που στο τέλος μένεις κάπως μετέωρος και δεν είσαι σίγουρος τι κατάλαβες. Πρόκειται για μια ιστορία φαντασμάτων ή ένα δημιούργημα της τρέλας του μυαλού της γκουβερνάντας; Μήπως όλα ήταν επινοήματα της φαντασίας της παιδαγωγού για να έχει λόγο να επικοινωνήσει με τον εργοδότη της, που μάλλον είχε ερωτευτεί;
Γενικά, «Το στρίψιμο της βίδας» επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Αν το σκεφτούμε ως μια ιστορία φαντασμάτων, παρακολουθούμε τη διαφθορά των παιδιών και την πραγματικότητα του υπερφυσικού. Αν το εκλάβουμε ως μια ιστορία τρέλας της παιδαγωγού, γινόμαστε, όπως αναφέρει και ο Maurice Blanchot, μάρτυρες του παραλογισμένου πνεύματός της που τυραννά τα παιδιά με τις δικές της μανίες μέχρι θανάτου. Κι από την ψυχαναλυτική ερμηνεία του θέματος, ο Gide αναφέρει ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι παρά μία φροϋδική αφήγηση όπου η αφηγήτρια είναι τυφλή προς τον εαυτό της και με φοβερή έλλειψη συνείδησης καταλήγει να φέρει τα αθώα παιδιά σε επαφή με τρομακτικές εικόνες που χωρίς αυτήν δεν θα υποπτεύονταν καν.
Ναι, έπρεπε να είμαι σπουδαία, για να αντιμετωπίσω τα σπουδαία γεγονότα, που δεν άργησαν να φανερώσουν τα πρώτα τους σημάδια.
Χένρι Τζέιμς – Απόσπασμα από «Το στρίψιμο της βίδας»
Το κεντρικό θέμα: η διαφθορά των αθώων
Το βασικό θέμα του βιβλίου φαίνεται να είναι η διαφθορά της αθωότητας και το κακό που μπορεί να βρίσκεται πίσω από μια αψεγάδιαστη μορφή. Τα παιδιά παρουσιάζονται αθώα, αλλά και διεστραμμένα. Συγκεκριμένα, όπως και να ερμηνεύσουμε την ιστορία, βλέπουμε τα παιδιά να συνδέονται με μια κυριαρχική σχέση που τους διαφθείρει, είτε πρόκειται για τον Πίτερ Κουίντ και τη Μις Τζέσελ, είτε για την ίδια τη γκουβερνάντα που μας αφηγείται την ιστορία.
Ίσως και να διακρίνουμε μια περίεργη σχέση, μια σχέση διαστροφής, που συνδέει τη γκουβερνάντα με τα παιδιά, σε σημείο που ο θαυμασμός της και η αγάπη της προς αυτά να αγγίζει τα όρια του ερωτικού στοιχείου, την παιδεραστία. Ίσως τελικά όλη η ιστορία να είναι μια προειδοποίηση για την επιρροή που έχουν στα παιδιά όσοι ασχολούνται με την ανατροφή τους.
Αυτό που τον έβαλε αμέσως στην καρδιά μου, ήταν κάτι το θεϊκό, που σε κανένα παιδί δεν το είχα συναντήσει στον ίδιο βαθμό – εκείνο το ύφος του, που δεν περιγράφεται, πως δεν ήξερε τίποτε άλλο στον κόσμο εκτός από αγάπη.
Χένρι Τζέιμς – Απόσπασμα από «Το στρίψιμο της βίδας»
Υπαινικτικότητα
Όλο το κείμενο του βιβλίου είναι άκρως υπαινικτικό. Παρακολουθούμε τους χαρακτήρες συνεχώς να αποφεύγουν να μιλήσουν ευθέως για θέματα απαγορευμένα ή δύσκολα, όπως το θέμα του υπερφυσικού στοιχείου ή τον λόγο που ο μικρός Μάιλς αποβλήθηκε από το σχολείο του ή ακόμα και το πώς πέθανε η προηγούμενη γκουβερνάντα, η Μις Τζέσελ. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται, ενώ ο τρόμος δεν προέρχεται από την ίδια την παρουσία των φαντασμάτων, αλλά από τη σύγχυση και τη διαταραχή που δημιουργούν. Ίσως τελικά αυτό να είναι μια πονηρή τεχνική του Χένρι Τζέιμς για να ερεθίζει τη φαντασία μας έτσι ώστε να κάνει την ατμόσφαιρα πιο τρομακτική.
[…] επειδή ο καταλληλότερος τρόπος για να αποτίσει ένας άντρας το μεγαλύτερο φόρο τιμής σε μια γυναίκα, δεν μπορεί παρά να είναι η περισσότερο πανηγυρική τήρηση ενός από τους ιερούς νόμους της ησυχίας του.
Χένρι Τζέιμς – Απόσπασμα από «Το στρίψιμο της βίδας»
Λογοτεχνική γραφή
«Το στρίψιμο της βίδας» είναι πραγματικά μια πανδαισία εξαίσιας σύνταξης και μεγάλων προτάσεων. Καθώς διάβαζα τη δεξιοτεχνική γραφή του Χένρι Τζέιμς, απλά χαμογελούσα από το πόσο απολαυστικά λογοτεχνική είναι αυτή η ιστορία. Ο συγγραφέας αβίαστα φτιάχνει μια σταδιακά τεταμένη ατμόσφαιρα ακολουθώντας τις εποχές: το καλοκαίρι που η γκουβερνάντα καταφτάνει στο εξοχικό σπίτι όλα είναι υπέροχα και λούζονται από το φως· καθώς έρχεται το φθινόπωρο οι σκιές υψώνονται και καταβάλλουν την ειδυλλιακή εικόνα που έχει για τα παιδιά.
Ήταν η πρώτη φορά, κατά κάποιον τρόπο, που είχα γνωρίσει έκταση, αέρα, ελευθερία, όλη τη μουσική του καλοκαιριού και όλο το μυστήριο της φύσης.
Χένρι Τζέιμς – Απόσπασμα από «Το στρίψιμο της βίδας»
Για περισσότερη ανάλυση δες τις παρακάτω σελίδες:
- “The Turn of the Screw” analysis
- Investigating Ambiguity: Sources of Insanity in “The Turn of the Screw”
- Pedophilia, Panic And The Erotic Child in Henry James and Benjamin Britten’s “The Turn Of The Screw”
Αξίζει να διαβάσεις «Το στρίψιμο της βίδας»;
Νομίζω πως αν άφηνα τον εαυτό μου, θα έγραφα άπειρες λέξεις γι αυτό το βιβλίο, τα σύμβολα, τα θέματα και τις ερμηνείες του. Ειλικρινά, πριν το διαβάσω δεν περίμενα να με προβληματίσει τόσο. Αξίζει, λοιπόν, να το διαβάσεις, αλλά υπό προϋποθέσεις. Είναι κατάλληλο για έναν αρχάριο αναγνώστη ή κάποιον που απολαμβάνει καταιγιστικές εξελίξεις και δυνατά γεγονότα στα βιβλία; Μάλλον, όχι.
Αναμφίβολα, όμως, είναι ένα βιβλίο για σένα που απολαμβάνεις τα παιχνίδια στη γραφή, τις μεγάλες, συντακτικά άριστες προτάσεις και την αναζήτηση κρυφών νοημάτων που γλιστράνε μέσα από τις χαραμάδες των λέξεων. Σε κάνει να ψάχνεις τα κίνητρα και την ψυχοσύνθεση της γκουβερνάντας, σε κάνει να εκνευρίζεσαι με την τεταμένη ατμόσφαιρα και για πράγματα που δε σου αποκαλύπτονται. Τελικά, τι μπορεί να συμβαίνει στην πραγματικότητα;
«Το στρίψιμο της βίδας» είναι ένα αριστούργημα που σίγουρα θα πρότεινα να το διαβάσεις με παρέα για να μπορείτε να συζητήσετε τις άπειρες ερμηνείες σας για την ιστορία. Θα μπορούσες ακόμα να το προτείνεις και στη λέσχη βιβλίου που είσαι μέλος. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη διαφωνείτε για ώρες!
Τιπ! Υπάρχουν αρκετές εκδόσεις για το συγκεκριμένο βιβλίο. Σε αυτό που διάβασα εγώ από τις εκδόσεις Άγρα υπάρχει στο τέλος μια μικρή ανάλυση από τον Maurice Blanchot και η εργοβιογραφία του Χένρι Τζέιμς.
Πρόσφατα άρθρα:
