Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας: μια αιθέρια κωμωδία του Σαίξπηρ

Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας: μια αιθέρια κωμωδία του Σαίξπηρ

Το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» μοιάζει με ένα καλοκαιρινό παραμύθι στο οποίο συναντιούνται κάθε λογής άνθρωποι και πλάσματα, από αστούς και βασιλιάδες μέχρι ξωτικά και δαιμόνια.

Το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» είναι ένα έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ που ήθελα από καιρό να διαβάσω, κυρίως λόγω του δελεαστικού τίτλου του που με προετοίμαζε για μια ιστορία μαγευτική. Τελικά, αν και δεν το απόλαυσα όσο περίμενα, το έργο αυτό όντως μου μετέδωσε μια ονειρική καλοκαιρινή αίσθηση και πιστεύω πως είναι ό,τι πρέπει για να το διαβάσεις ένα καλοκαιρινό βράδυ στο μπαλκόνι σου. Σε αυτό το άρθρο θα βρεις την υπόθεση, μια σύντομη ανάλυση και τις σκέψεις μου για το έργο.

«Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» – Υπόθεση

Συγγραφέας: William Shakespeare

Σελίδες: 115

Εκδόσεις: Επικαιρότητα

Το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» γράφτηκε μεταξύ 1.595 και 1.596 μ.Χ. και είναι από τις πρώιμες κωμωδίες του Σαίξπηρ. Κεντρικό θέμα του έργου είναι ο έρωτας, «η πρώτη αυτή και μεγάλη δύναμη της ζωής στον κόσμο μας», όπως αναφέρει και ο Βασίλης Ρώτας, ο μεταφραστής, στην εισαγωγή του βιβλίου. Η υπόθεση διαδραματίζεται στην Αθήνα και μπλέκει τέσσερις ιστορίες μεταξύ τους που στο τέλος συναντιούνται εντυπωσιακά.

Ο Θησέας, ο ρήγας της πόλης, προγραμματίζει τον γάμο του με τη βασίλισσα των Αμαζόνων, Ιππολύτη, και ζητάει από τον Φιλόστρατο να ανεβάσει μια θεατρική παράσταση την ημέρα του γάμου τους. Έτσι, ο Κυδώνης μαζεύει τους ηθοποιούς που θα συμμετέχουν και οι πρόβες ξεκινούν. Ταυτόχρονα, στον Θησέα παρουσιάζεται ο Αιγέας, ο πατέρας της Ερμίας, για να καταγγείλει ότι η κόρη του δεν δέχεται να παντρευτεί τον άνδρα που εκείνος κανόνισε γι αυτή, καθώς είναι ερωτευμένη με κάποιον άλλο. Την ίδια στιγμή, στο δάσος λίγο πιο έξω από την Αθήνα, ο Όμπερον, ο βασιλιάς των ξωτικών έχει μια διαμάχη με την Τιτάνια, τη βασίλισσα των ξωτικών, για ένα παιδί που έχει πάρει υπό την προστασία της.

oneiro-kalokairinis-nixtas-william-blake
Όμπερον, Τιτάνια και Πουκ και δίπλα τους χορεύουν ξωτικά – Πίνακας του Ουίλιαμ Μπλείκ

Ο Όμπερον προσπαθώντας να πάρει το παιδί που είχε υπό την προστασία της η Τιτάνια, μπλέκεται με τις ερωτικές υποθέσεις των ανθρώπων και ξεκινούν να συμβαίνουν κωμικές παρανοήσεις και παρεξηγήσεις που οδηγούν την πλοκή της ιστορίας.

Σύμφωνα με την εισαγωγή του Βασίλη Ρώτα στη συγκεκριμένη έκδοση του βιβλίου, τα έργα «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» και «Τρικυμία» είναι τα μοναδικά στα οποία ο Σαίξπηρ δεν χρησιμοποίησε άλλες πηγές για να συνθέσει την ιστορία του, αλλά τα εμπνεύστηκε ο ίδιος.

«Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» – Ανάλυση και σκέψεις

Ονειρική ατμόσφαιρα

Αυτό που ξεχώρισα περισσότερο στο «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» είναι η ονειρική και αιθέρια ατμόσφαιρα του έργου. Μέσα από χαρακτήρες εμπνευσμένους από δεισιδαιμονίες και παραδόσεις για τη μέρα του θερινού ηλιοστασίου, ο Σαίξπηρ ντύνει με μια διακριτική καλοκαιρινή δροσιά την ιστορία του και παραδίδει ένα κωμικό παραμύθι πασπαλισμένο με δροσοσταλίδες, ξωτικά και δαιμόνια.

Πλοκή

Η πλοκή θα έλεγα ότι είναι εντυπωσιακή για την εποχή που γράφτηκε και για το θεατρικό είδος, καθώς ο Σαίξπηρ παίρνει τέσσερις διαφορετικές ιστορίες, τις αναπτύσσει παράλληλα και στο τέλος τις συνενώνει για την κατάληξη του έργου. Ο γάμος του Θησέα με την Ιππολύτη, το ερωτικό νεανικό δράμα της Ερμίας, του Δημήτρη, της Ελένης και του Λύσανδρου, η προετοιμασία της θεατρικής παράστασης και η διαμάχη των ξωτικών έρχονται και δένουν εκπληκτικά.

Τα θέματα του έργου

ermia-lysandros-john-simmons
Ερμία και Λύσανδρος – Πίνακας του Τζον Σίμονς

Ο έρωτας

Το κεντρικό θέμα του έργου είναι ο έρωτας, «ο πλαστουργός της φύσης» που «βρίσκει στο έργο τούτο την πιο χαριτωμένη ποιητική του έκφραση», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Βασίλης Ρώτας. Ο έρωτας περνάει μέσα από τη μαγεία, το θαύμα, το όνειρο και «δυνατός σαν θάνατος» ποτίζει το γλυκό του πάθος τους νέους και τις νέες.

Έχουμε τον ανώτερο και ώριμο έρωτα, όπως εκείνον του Θησέα και της Ιππολύτης, τον ελεύθερο έρωτα σαν δύναμη της φύσης, όπως αυτόν που βιώνουν τα ξωτικά, και τον τραγικό, καταδικασμένο έρωτα των νέων, που σε αυτό το έργο του ποιητή παίρνει μια κωμική στροφή σατιρίζοντας παράλληλα τους τραγικούς έρωτες με τους οποίους έκαναν κατάχρηση της τραγικής τέχνης οι δραματοποιοί της εποχής του.

Έτσι τ’ αγιόκλημα η αγράμπελη η γλυκιά

σφιχταγκαλιάζει· έτσι ο κισσός ο τρυφερός

στα ροζιασμένα περιπλέκεται τα δάχτυλα

της φτελιάς. Ω, πώς σ’αγαπώ, πώς σε λατρεύω.

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ – Απόσπασμα από το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας»

Μαγεμένος κι ο ίδιος ο ποιητής από τον νεανικό έρωτα και την ομορφιά της νιότης, δείχνει μέσα από το ερωτικό στοιχείο τον άνθρωπο της Αναγέννησης, τον θαρραλέο και ελεύθερο άνθρωπο.

Το θέατρο

Αν έχεις δει την ταινία Inception, στην οποία οι χαρακτήρες έβλεπαν όνειρο μέσα στο όνειρο, θα διαπιστώσεις ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει κι εδώ, αλλά σε μια πολύ πιο απλή μορφή. Στο «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» συναντάμε το θέατρο μέσα στο θέατρο, δηλαδή την προετοιμασία της θεατρικής παράστασης που ετοιμάζουν οι χοντρομάστοροι για τον γάμο του Θησέα και της Ιππολύτης, ως μέρος της πλοκής. Με αυτόν τον τρόπο ο Σαίξπηρ προσφέρει μια κωμική διάσταση στην προετοιμασία και το ανέβασμα μιας παράστασης, δίνοντας ταυτόχρονα μαθήματα θεατρικής τέχνης.

Εξουσία και πατριαρχία

Εκτός από τα ξεκάθαρα θέματα που υπάρχουν στο έργο, πίσω από τις γραμμές κινείται και το θέμα της εξουσίας, την οποία ο Σαίξπηρ εδώ φαίνεται να τη διαχωρίζει σε εξουσία της μοναρχίας και εξουσία της πατριαρχίας. Η πρώτη μορφή εκφράζεται από τον Θησέα και στην αρχή φαίνεται να είναι ανεξάρτητη από αυτή της πατριαρχίας. Τελικά, όμως, οι νόμοι στους οποίους απαντά είναι εν γένει δημιουργήματα της πατριαρχικής κοινωνίας της εποχής. Η δεύτερη μορφή, που εκφράζεται από τον πατέρα της Ερμίας, όταν προσπαθεί να αποφασίσει εκείνος για το μέλλον της και να της επιβάλλει τη θέλησή του, καταλήγει να εξαρτάται από την εξουσία του Ρήγα, η οποία με τη σειρά της ακολουθεί πατριαρχικούς νόμους. Αυτές οι εξουσίες διαχωρίζονται, αλλά ταυτόχρονα είναι αλληλένδετες και απαντούν στην ίδια αρχή.

oneiro-kalokairinis-nyxtas-john-simmons
Σκηνή από το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» – Πίνακας του Τζον Σίμονς

Παρ’όλες τις προσπάθειες συνέτισης της Ερμίας για να κάνει αυτό που της λέει ο πατέρας της και να ακολουθήσει τον νόμο, εκείνη αποφασίζει να πράξει αυτό που θέλει η ίδια, μπλέκοντας τον εαυτό της σε περιπέτειες και καταλήγοντας προς στιγμήν απογοητευμένη από τον έρωτα και τη φιλία. Είναι, όμως, αυτός ένας κρυφός ύμνος στη δυναμική γυναίκα που αποφασίζει μόνη της για το μέλλον της ή μια προειδοποιητική ιστορία για εκείνες που παρακούν τους πατριαρχικούς νόμους;

Τι δεν με κέρδισε στο «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας»

Γενικά, το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» δεν είναι από τα αγαπημένα μου έργα του Σαίξπηρ. Αισθάνθηκα ότι οι παράλληλες ιστορίες έκλεισαν απότομα και δεν άφησαν περιθώριο πλήρους ανάπτυξης των χαρακτήρων. Ίσως και να στέρησαν τη δυνατότητα στον αναγνώστη/ θεατή να δεθεί με κάποιον απ’ τους ήρωες. Επιπλέον, ο στίχος δεν με εντυπωσίασε ιδιαίτερα, καθώς νομίζω πως δεν είχε το χρώμα και την ωριμότητα άλλων έργων του Σαίξπηρ, ακόμα και έργων προγενέστερων του συγκεκριμένου.

Αξίζει να διαβάσεις το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας»;

Όπως κάθε έργο του Σαίξπηρ, έτσι και το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» αξίζει να διαβαστεί. Αν και θα ήθελα παραπάνω ανάπτυξη στους χαρακτήρες και ένα όχι τόσο απότομο κλείσιμο της ιστορίας, η πλοκή και το ονειρικό στοιχείο που χτίζει ο συγγραφέας μου μετέδωσαν μια αιθέρια καλοκαιρινή αίσθηση. Πάντως, ακόμα κι αν δεν με ενθουσίασε τόσο, θα ήθελα πάρα πολύ να το δω στο θέατρο για να νιώσω την τόσο όμορφη ατμόσφαιρα που έφτιαξε ο Σαίξπηρ και την ποικιλομορφία των χαρακτήρων του.

Πρόσφατα άρθρα:

Μοιράσου το άρθρο

Δήμητρα Κουζούλογλου

Γεια χαρά! Είμαι η δημιουργός και διαχειρίστρια αυτής της ιστοσελίδας. Αποστολή μου εδώ είναι να μοιράζομαι την αγάπη μου για τα βιβλία και να γράφω απλά και κατανοητά για ο,τιδήποτε μου κάνει εντύπωση σε αυτόν τον κόσμο.

Δες ακόμα