Σονάτα υπό το σεληνόφως: έρωτας και μυστήριο στην Αθήνα του 19ου αιώνα
Η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» είναι το δεύτερο βιβλίο του Γιάννη Μαρή που διαβάζω και ομολογώ πως για άλλη μια φορά με άφησε με πολύ θετικές εντυπώσεις.
Το συγγραφικό έργο του Γιάννη Μαρή είναι πραγματικά πολύ πλούσιο και σίγουρα δεν περιορίζεται μόνο στα αστυνομικά βιβλία με πρωταγωνιστή τον Αστυνόμο Μπέκα, αλλά και σε άλλες ιστορίες μυστηρίου, όπως αυτή που έπεσε στα χέρια μου πρόσφατα, τη «Σονάτα υπό το σεληνόφως». Πρόκειται για ένα περιπετειώδες ιστορικό ερωτικό αφήγημα μυστηρίου, όπως το χαρακτηρίζει ο Ανδρέας Αποστολίδης στον πρόλογο του βιβλίου των εκδόσεων Άγρα, που ακολουθεί όμως τη δομή των αστυνομικών έργων του συγγραφέα. Όπως και σε άλλα έργα του, έτσι κι εδώ ένα μουσικό κομμάτι εμπνέει τον Γιάννη Μαρή και παίζει τον δικό του ρόλο στην πλοκή, όπως συνέβη και με τη «Μελωδία του θανάτου» και το «Σκοτεινό μεσημέρι».
Τι συμβαίνει, λοιπόν στη «Σονάτα υπό το σεληνόφως» και τι ξεχώρισα σε αυτό το βιβλίο; Ακολουθεί μικρή ανάλυση και κριτική και όλα όσα πρέπει να ξέρεις πριν το διαβάσεις.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Συγγραφέας: Γιάννης Μαρής
Σελίδες: 280
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 2020, (1η έκδοση σε συνέχειες: 1959)
Η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» είναι μια ερωτική ιστορία μυστηρίου και συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ελάχιστα ιστορικά μυθιστορήματα που έγραψε ο Γιάννης Μαρής, όλα αναφερόμενα στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ελλάδα και συγκεκριμένα σε Αθήνα και Θεσσαλία.
Μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση ο συγγραφέας βάζει έναν αφηγητή – που θυμίζει λίγο τον Χέιστινγκς ή τον Γουάτσον αλλά με μια νουάρ πινελιά – να μας διηγηθεί την ιστορία του Μιχαήλ Βερύκιου. Παρακολουθούμε, λοιπόν, τον αφηγητή να γοητεύεται από τον όμορφο Βερύκιο και να τον ακολουθεί στις περιπέτειές του προσπαθώντας να ξεσκεπάσει το πέπλο μυστηρίου που τον καλύπτει. Τι σχέση έχει με τη μυστηριώδη γυναίκα της άμαξας; Ποιος προσπαθεί να τον σκοτώσει; Γιατί προκαλεί τους πάντες και τα πάντα γύρω του με την αλαζονική συμπεριφορά του και γιατί δεν πυροβόλησε στη μονομαχία με τον νεαρό αξιωματικό; Αυτός ο αφηγητής, ο πλούσιος, ο κοσμικός άνδρας των Αθηνών που δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για τα πολιτικά, προσκολλάται στον μυστηριώδη Μιχαήλ Βερύκιο και προσπαθεί να εξιχνιάσει το μυστήριο γύρω από το όνομά του.
Η ιστορία αυτή κυκλοφόρησε σε συνέχειες το 1959 στην εφημερίδα Ακρόπολις και πρώτη φορά εκδόθηκε σε βιβλίο από τις εκδόσεις Άγρα το 2020. Σε αυτήν την έκδοση θα βρεις έναν πολύ ωραίο και κατατοπιστικό πρόλογο του Ανδρέα Αποστολίδη σχετικά με την ιστορία και τα παρελκόμενά της – που καλό είναι να τον διαβάσεις, αφού τελειώσεις το βιβλίο. Επίσης, συνοδεύεται από ένα φυλλάδιο όπου ο Βασίλης Βασιλικός αναλύει γενικά το έργο του Γιάννη Μαρή μέσα από δέκα συνιστώσες που εντοπίζει συνολικά στα βιβλία του.
Γιατί να διαβάσεις το βιβλίο «Σονάτα υπό το σεληνόφως»
Διάβασέ το, αν ψάχνεις για ένα μικρό βιβλίο μυστηρίου, που όχι μόνο θα το διαβάσεις γρήγορα κι ευχάριστα – παρόλο που είναι μια θλιβερή ιστορία – αλλά θα σου κρατήσει το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος – παρόλα τα κλισέ του. Μπόνους σε όλο αυτό είναι η εικόνα της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα που πολύ όμορφα και λιτά μας δίνει ο συγγραφέας μέσα από την αφήγηση.
Τι ξεχώρισα στο βιβλίο «Σονάτα υπό το σεληνόφως»
Ιστορικό υπόβαθρο
Βρισκόμαστε στο 1896, σε μια εποχή που η Ελλάδα μετρά λίγες δεκαετίες από τη δημιουργία του νέου της κράτους, όταν τα σύνορά της φτάνουν μόνο μέχρι τη Θεσσαλία και εχθροπραξίες με τους Τούρκους ταλανίζουν την περιοχή. Σε αυτήν την Ελλάδα και σε μια Αθήνα – που μαζί με την επαρχία της Αττικής σύμφωνα με την τότε απογραφή δεν ξεπερνούσε τους 250.000 κατοίκους – εξελίσσεται η ιστορία μας. Βέβαια, οι αναφορές που κάνει ο Γιάννης Μαρής στην πολιτική κατάσταση της Ελλάδας είναι ελάχιστες και ουσιαστικά ίσα ίσα που στήνουν το ιστορικό κάδρο της εποχής, ώστε η ιστορία να επικεντρωθεί στο μυστήριο του Μιχαήλ Βερύκιου και στο μελόδραμα που τον ακολουθεί.
Η αφήγηση, όμως, μας μεταφέρει εικόνες της χειμερινής Αθήνας της περιόδου, της Πλάκας, των στύλων του Ολυμπίου Διός, της οδού Πειραιώς, του υπαλλήλου του Δήμου που το βράδυ ανάβει τους φανούς του δρόμου, τις άμαξες με τα άλογα και τους νεαρούς ιππείς που βγαίνουν βόλτα στην Αθήνα. Την ίδια στιγμή παίρνουμε μια γεύση της ζωής των ευκατάστατων νεαρών ανδρών που μαζεύονται σε σπίτια για χαρτιά, ποτό και τσιγάρο, που επιδίδονται σε μονομαχίες για την αποκατάσταση της τιμής τους – ναι, μονομαχίες με πιστόλια. Τι πιο όμορφο σκηνικό για να χτίσει ο Μαρής μια ερωτική ιστορία μυστηρίου;
Χαρακτήρες
Θα χαρακτήριζα τους ήρωες στη «Σονάτα υπό το σεληνόφως» κλισέ ειδικά με τα μάτια του σήμερα. Έχουμε τον αφηγητή, έναν εικοσιπεντάχρονο κοσμικό, που γοητεύεται από τη λάμψη ενός μυστηριώδη άνδρα και μην έχοντας άλλες ιδιαίτερες ασχολίες – τον λες και αργόσχολο – τον ακολουθεί όπως ένας πιστός σκύλος το αφεντικό του.
Έχουμε τον Μιχαήλ Βερύκιο, αυτόν τον μυστηριώδη ήρωα, τον χαρισματικό, που είναι άσσος στην σκοποβολή και στην ξιφασκία, που αρέσει στις γυναίκες και μισείται από τους άνδρες, ψηλό, λιγνό, με αγγελικό πρόσωπο κι ένα πέπλο μυστηρίου γύρω του. Πολλά λέγονται γι αυτόν, αλλά στο τέλος ποια είναι η αλήθεια; Στην περίπτωσή του ο Μαρής επικεντρώνεται κατά πολύ στην εξωτερική του εμφάνιση, αλλά ταυτόχρονα μας δίνει κι ένα αρκετά αξιοπρεπές ψυχογράφημα του χαρακτήρα, ο οποίος μοιάζει να βασανίζεται από εσωτερικές συγκρούσεις.
Και φυσικά, έχουμε την πανέμορφη γυναίκα, τη famme fatale, που το άρωμά της γεμίζει τον χώρο, η φωνή της μένει αξέχαστη και έχει κάποιο παρελθόν με έναν από τους ήρωες. Κλισέ χαρακτήρες σε μια μελοδραματική ερωτική ιστορία που θυμίζει παλιό ελληνικό κινηματογράφο, τον οποίο παρόλα τα κλισέ του, αγαπάμε να βλέπουμε ξανά και ξανά.
– Το ξέρεις πως δεν αγαπώ τους ανθρώπους, άρχισε.
Δεν μίλησα.
– Όπως δεν αγαπώ και τον εαυτό μου. Γιατί ούτε εκείνοι ούτε αυτός το αξίζουνε.
Γιάννης Μαρής – Απόσπασμα από τη «Σονάτα υπό το σεληνόφως»
Γραφή & πλοκή
Απόλαυσα ιδιαίτερα την απλή, λιτή γραφή του Γιάννη Μαρή, χωρίς περιττές περιγραφές ή περιττούς διαλόγους, άμεση, που με έκανε να διαβάζω γρήγορα την ιστορία. Δε θα έλεγα ότι είναι περίτεχνη ή αριστουργηματική, αλλά περισσότερο διεκπεραιωτική, με ροή και ωραίες ανάσες πιο συναισθηματικού λόγου όταν η αφήγηση μπαίνει στον ψυχισμό των ηρώων. Ταυτόχρονα, καθώς η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» είχε δημοσιευτεί αρχικά σε συνέχειες στην εφημερίδα Ακρόπολις το 1959, βλέπουμε ότι ο Μαρής χρησιμοποιεί τεχνικές για να μας κρατάει το ενδιαφέρον για τη συνέχεια στο τέλος κάθε κεφαλαίου, τεχνικές που συναντάμε σήμερα πολύ συχνά στα σύγχρονα μυθιστορήματα. Για τον ίδιο λόγο υπάρχουν κάποιες επαναλήψεις που, όμως, προσωπικά δε με ενόχλησαν καθόλου καθώς διάβαζα την ιστορία. Αισθάνθηκα ότι η πλοκή θα μπορούσε να αφήσει κάποια περιττά γεγονότα στην άκρη για να λήξει πιο σύντομα – ίσως έκανε κάποιον αχρείαστο κύκλο από τα μισά της ιστορίας και μετά – αλλά στο σύνολό της τη βρήκα πολύ καλή με ωραία σημεία κορύφωσης.
Κύλησα κι άλλα σκαλοπάτια αυτοεξευτελισμού. Δεν επρόκειτο πια για έρωτα. Ήταν κάτι που δεν έχει όνομα. Δεν την έβλεπα, αλλά τη σκεπτόμουν διαρκώς. Τριγύριζα στο νου μου τις παλιές ώρες της αγάπης, όπως παίζεις με τη γλώσσα το πονεμένο δόντι σου. Αυτές τις παλιές ώρες που έκαναν να φαίνεται ακόμη πιο οδυνηρή η σημερινή κατάστασις.
Γιάννης Μαρής – Απόσπασμα από τη «Σονάτα υπό το σεληνόφως»
Θέματα
Κεντρικό θέμα της ιστορίας θεωρώ πως είναι ο έρωτας ο νεανικός, ο μετ’εμποδίων, ο εμμονικός, που οδηγεί έναν από τους κεντρικούς ήρωες στην αυτοκαταστροφικότητα μέσω εξαρτήσεων και ριψοκίνδυνων επιλογών. Ταυτόχρονα, αναπτύσσεται το θέμα της ανδρικής τιμής που χαρακτήριζε την εποχή και της φιλίας μέσα από την ιδιαίτερη σχέση δύο αντρών. Παράλληλα, τίθεται και το ζήτημα ενός ανομολόγητου μυστικού που υποβόσκει σε όλο το έργο, οδηγεί την πλοκή κι εμπνέεται από μια δημοφιλή αρχαία ελληνική τραγωδία.
Έγινε αυτό που συνήθως συμβαίνει στη ζωή. Πράγματα που κάποτε μας φαίνονται σημαντικά χάνουν σιγά σιγά τελείως τη σημασία τους.
Γιάννης Μαρής – Απόσπασμα από τη «Σονάτα υπό το σεληνόφως»
Αξίζει να διαβάσεις το βιβλίο «Σονάτα υπό το σεληνόφως»;
Κατά την ταπεινή μου άποψη, αν σου αρέσουν τα έργα του Γιάννη Μαρή, αξίζει να διαβάσεις και τούτο μιας και αποτελεί ένα από τα λίγα ιστορικά μυθιστορήματα που έχει γράψει. Δεν ξέρω αν θα σε ενθουσιάσει όπως άλλα έργα του, αλλά σίγουρα θα περάσεις καλά διαβάζοντάς το, μένοντας με μια αίσθηση νοσταλγίας και θλίψης στο τέλος. Αν δεν έχεις επαφή με άλλα βιβλία του συγγραφέα, ίσως η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» να μην είναι το κατάλληλο για να ξεκινήσεις να διαβάζεις το έργο του, ειδικά αν ψάχνεσαι για ένα αστυνομικό βιβλίο, κάτι που δε θα βρεις εδώ.
Όπως σου είπα και παραπάνω, η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» είναι ένα ιστορικό ερωτικό αφήγημα μυστηρίου, ευκολοδιάβαστο με λιτή και άμεση γραφή, με μια αφήγηση που σε μεταφέρει στην Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα και με μια γρήγορη ροή που σου κρατάει το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος, μέχρι να μάθεις για το μυστήριο που πλανάται σε όλη την ιστορία. Κλισέ χαρακτήρες, ένας μυστηριώδης, αμφιλεγόμενος ήρωας, δυναμική πλοκή και noir ατμόσφαιρα συνθέτουν τη «Σονάτα υπό το σεληνόφως». Αν κάτι δε μου ταίριαξε τόσο σε αυτό το βιβλίο είναι ότι στο τέλος κάποια ερωτήματα μου έμειναν αναπάντητα σχετικά με τη ζωή του κεντρικού ήρωα. Ναι, μεν το κεντρικό μυστικό αποκαλύφθηκε, αλλά κάποιες προεκτάσεις του έμειναν στην αφάνεια – ίσως εσκεμμένα; – ή στην ευχέρεια του αναγνώστη και της αναγνώστριας πιθανώς για τα δικά του/της συμπεράσματα.
Σε κάθε περίπτωση, τσέκαρε τούτο το μικρό βιβλίο το οποίο διαβάζεται ιδανικά με – τι άλλο; – τη σύνθεση του Μπετόβεν: Σονάτα του Σεληνόφωτος.
Πρόσφατα άρθρα:
